Ergi Deniz Özsoy yazdı: Ay'ın karanlık yüzü



Örneğin, tipolojik düşünüşün ve kolonyalizmin tarihsel ürünü olarak toplumsal hafızada hâlâ önemli bir yer tutan insan ırkı algısının biyolojik karşılığının bulunmadığı, nitelikli bir bilimsel yaklaşım çerçevesinde evrimsel genetiğin bir zaferi olarak kırk yılı aşkın bir süredir ortaya konmuş durumdadır.

Ergi Deniz Özsoy - soL

Ay'ın karanlık yüzü

Binlerce yıl öncesinde, Babil ve Ninova'nın büyücü ve kahinleri için astronomi ve astroloji arasında herhangi bir fark bulunmazdı ve "Ay'ın hale ile kuşatıldığı zamanda eğer bu hale içine bir gezegen (Satürn) de dahil olursa, hırsız ve eşkiyanın yeryüzünde kol gezeceği'nden şüphe duyulmazdı. Bu algı zamanından yine binlerle ölçülen yıl sonra Ptolemaus (Batlamyus) açısından da Almagest'in gökbilimi ile Tetrabiblos'un ayrıntılı kehaneti arasında bariz bir fark olsa da, astronominin astrolojiden ayrılıp bir bilimsel alan haline gelmesi uzun zaman alacaktı.

Astroloji başlığı altında sıraladığımız kehanetler repartuvarının modern psikanalizin Jungçu bakışı altında "nedensiz ilişkilenmelerin eşzamanlılığı"na dönüşmesi bir yana, astroloji ile astronomiyi birbirine karıştırmak artık abesle iştigal bir yanılsama olarak modern belleklerimize yerleşmiştir. Aslında "kehanet biliminin" bilimin meşru zemininden iş gören astronomiden bu haklı kovulması, bilimin insan merkezli kavrayıştan arınmasının zaferinin en tipik simgesi şeklinde zihnimizde yer etmiştir. Kritik nokta, pek çok disiplinde son üç yüz yılda tamamlanmış bu arınmanın, hem akademi hem de sokak manasıyla bir saf bilim algısını doğurmuş olmasıdır. Ne var ki, bu saf bilim algısı, bilim ve yaygınlaştırılmış resmi ideolojilerin sıkıca örülmüş olabilen iç içe geçmişliğini açık etmenin kimi zamanlar "bilim düşmanlığı" ya da "biliminin ilerlemesini engelleme" şeklinde damgalanmasına yol açmasıyla derin ve karanlık bir ikiyüzlülüğü de beraberinde getirmektedir.

* * *

Van Nostrand'ın tek ciltlik meşhur Bilim Ansiklopedisi'nin ikinci baskısı, İkinci Dünya Savaşı'nın sona erdiği 1945 yılında kitapçılardaki yerini almıştı. Doğa bilimleri ve mühendisliğin tüm alanlarını kapsayan bu devasa eser bilimin taçlanışının bir şaheseridir adeta. Sonraki baskıları gibi, yetkin ve tanınmış uzman bilimcilerin kaleme aldığı binlerce başlığı içeren ansiklopedinin bu baskısını okumak hâlâ bilgilendirici. Bununla birlikte, ansiklopedinin kapak sayfasının tam karşısına yerleştirilmiş bir fotoğraf, bilimin mitsel "saflığının" nasıl bir aldatmaca olduğunu da gözler önüne serer: Nagazaki'ye atılmış atom bombasının ürkütücü "mantarı", yüzbinleri yakıp kavuran azametiyle gökyüzüne yükselmektedir tüm sayfa boyunca.

Atomun parçalanışı, Soğuk Savaş'ın boğucu atmosferinin çökmeye başladığı bir yılda bilimsel bir zafer olarak, geride bıraktığı binlerce cansız vücudu önemsizleştiren, bilim yapmanın önkoşulu olabilen bir dayatma ile sunulmaktadır. İnsan merkezli bakıştan kurtulmasıyla kendi dilini oluşturan ve böylece doğaya ve evrene nesnel bakabilmeyi sağlayan bilim ironik bir şekilde, hayli insani bir yönelimle, bir ideolojik dayatmanın suç ortaklığını yerine getirir bu örnekte.

İdeolojiler ile bilimin artık bu "ne yazık ki" kanıksanan işbirliği "bilim yapma" pratiğinin ayrılmaz bir parçasıdır artık. Bununla birlikte, bilimin son üçyüzyılda oluşturduğu dilin ifadesi olan bilimsel yöntemin, hem ideoloji-bilim ilişkisini hem de popüler algıya yerleşmiş önyargıları kırabilen bir diyalektiğe de sahip olduğu da çok açıktır.

Örneğin, tipolojik düşünüşün ve kolonyalizmin tarihsel ürünü olarak toplumsal hafızada hâlâ önemli bir yer tutan insan ırkı algısının biyolojik karşılığının bulunmadığı, nitelikli bir bilimsel yaklaşım çerçevesinde evrimsel genetiğin bir zaferi olarak kırk yılı aşkın bir süredir ortaya konmuş durumdadır.

Ay'ın karanlık yüzü hâlâ yüreğimizi kavursa da, bu tür örnekler sayılamayacak denli çoktur.

http://haber.sol.org.tr/bilim-teknoloji/ergi-deniz-ozsoy-yazdi-ayin-karanlik-yuzu-haberi-80604