Solcu kitle, sağcı güruh; Ne yapmalı!   -   Selçuk Candansayar

Kitle ruhu hakkında tartışırken sıklıkla yapılan hatalı bir akıl yürütme var. Toplum neden böyle ve neden ezilenler kendi çıkarlarını değil de kendilerini sömürenlerin çıkarlarını savunuyorlar sorusuna yanıt aranırken düşülüyor bu yanılgıya. Hangi kitle sorusu sorulmadan sanki tüm insanlar toplandıklarında aynı şekilde hisseder ve davranırlar varsayılıyor.

Kitle ile güruh bir ve aynı kavramlar değil. Zor zamanlarda bir araya gelen insanların hissetme ve davranma biçimleri, o zor andan önceki halleriyle dolaysızca bağlantılı. “Olaydan” önce örgütlü olup olmamak çok önemli bir belirleyici. İkincil etken de kitlenin politik görüşü. En yalın genelleme ile sağcı/ gerici insanlar ile solcu/ ilerici insanların kitle haline gelmeleri farklı oluyor.

Sağcı/ gerici insanlar kitleselleştiklerinde bir lider çevresinde birörnekleşen güruh (sürü) biçimine dönmeye eğilimliler. Solcu/ ilerici insanlar ise kitleselleşirken bireyselliklerini ve özerkliklerini daha çok koruyorlar.

Bu farklılık “politik” olmayan olaylar için de geçerli. 6 Şubat depremi örnek olabilir. 7 Şubat akşamı Antakya’ da Sol Parti, TKP ve TİP merkezleri kurulmuştu. 8 Şubat günü Dayanışma Gönüllüleri kurtarma, barınma ve gıda sürecini düzenlemişlerdi. Üstelik hiç bir yerden emir almadan herkesin inisiyatif aldığı, hızla örgütlenen bir çalışma yürütmüşlerdi. AFAD ve Kızılay ise devasa güçlerine rağmen bir türlü organize olamadılar. Çünkü her iki yapı da emir komuta sistemine göre çalışıyordu ve emir zinciri bozulduğu anda darmadağın oldular. Askere özenmişler ama komuta devri ilkesini öğrenememişler ve inisiyatif alma özerkliği geliştirememişlerdi.

Politik örnek ise Gezi İsyanı olabilir. Haftalarca süren Gezi İsyanı boyunca emir komuta sisteminin esamesi okunmazken isyan yayılarak ve içindekileri dönüştürerek, her an ve her yerde hızlıca düzenlenen forumlarla ihtiyaçların giderildiği, yaralıların tedavi edildiği, barınma beslenme sorunlarının çözüldüğü isyan şenliğine dönüşmüştü. 15 Temmuz olayında ise Boğaz köprüsünde erleri vahşice öldürenler ile tutuklanan askerleri iç çamaşırlarına kadar soyup hangarda sıra dayağı işkencesine tutanları düşünün. Solcu kitle ile sağcı sürünün farkı bu hal.

***
Solcularla sağcılar arasındaki farkı eğitim düzeyi belirlemez. Hele Türkiye’ de sürü ruhuna anında bürünen onlarca sağcı/dinci akademisyen ve en ağır koşullarda bile özerkliğini koruyan solcu/ ilerici ilkokul terk insan örneği verilebilir.

Kriz anlarında kitleselleşen solcular ile kriz anında güruha dönüşen sağcılar, kriz görece hafiflediğinde de farklılaşıyorlar. Sağda sürü ruhu sürüyor ve karizmatik lider etrafında bireyselliklerini terk edip edilgen otomatlara dönüşüyorlar. Solda ise kriz sonrasında bireysellik ve özerklik, örgütlü hale gelmeyi engelliyor ve kitle dağılıyor. Yine en iyi örnekler Gezi ve 15 Temmuz sonrası. Gezi sonrası isyan bir örgütlenmeye dönüşemeyerek sönerken, 15 Temmuz RTE-AKP’nin daha da güçlenmesine neden oldu.

Derdim, toplumsal kriz ve dönüşümü “psikolojik indirgemecilikle” saptama değil. Tabi ki onlarca dinamik işliyor ama kitle ve sürü ruhu önemli bir belirleyici.

Bunca “ruhsal açıklamadan” ve lafı dolandırmaktan muradım ise sağcı/ gericilere özgü sürü ruhu arayışına benzer bir durumun solcu/ilericilere de yansımış olup olmadığını tartışmaya açmak. CHP tipi sosyal demokratlardan HDP- YSP ve Kürt hareketine ve sosyalist sola kadar nüfuz eden bir açmaz var. O da “karizmatik lider” ya da “karizmatik” örgüt arayışı. Lider ve örgüt etrafında yoğunlaşmış ve “O”nun (lider-örgüt) her dediğini sorgusuzca kabul eden, herkesin kendi çatısı altında toplanmasını şart koşan kibarca “sağa sapma”. En somut örneği Kılıçdaroğlu’nun liderlik tarzı ve yerine soyunan Ekrem İmamoğlu ve Özgür Özel’in halleri.

Sosyal demokratlar öyle de, Sosyalistler ve devrimciler farklı mı? Gezi isyanından bu yana güçlerini birleştirmek için kaç kez bir araya gelmeye çalıştılarsa bir türlü olmadı. Kürt hareketi, sosyalistlere biteviye gelin benim çatımın altına diye diye küçüldü. Dahası hendek siyasetinde kendi tabanına sürü muamelesi yapıp yapmadığının öz eleştirisini bile vermedi ve sonuçlarıyla yüzleşiyor. Neden böyle olduğuna kafa yormamız gerekiyor.

***

Artık başlayıp biten değil, süreç olarak kesintisiz derinleşen bir krizden söz etmemiz gerekiyor. Solcular ve ilericiler ve Kürt hareketi geniş bir örgütlenmeye gitmezlerse giderek büyüyen sağcı sürü ruhunun yapacakları belli. İsmi lazım değil sosyalist bir arkadaşım geçenlerde bir mesaj yolladı bana; “sosyalist partiler ve hareketler kaprisi, kişisel çekişmeleri, liderlik fantezilerini bir yana bırakıp (aralarındaki farkları da öncelikli işlerden kalan zamanda dostça tartışmaya devam ederek) derhal bir araya gelmeli ve halka yalnız değilsin, biz buradayız ve bu ucube rejimden birlikte kurtulacağız demeliler”!

Adını yazayım dedim, bana, ben lidersiz örgütlenme diyorum sen hala lider adayı arıyorsun diye sitem etti.

https://www.birgun.net/makale/solcu-kitle-sagci-guruh-ne-yapmali-460652