“Dünyada ve Türkiye’de Komünist Ufuk” üzerine

Sait Almış

Yazar kapitalist uygarlıktan komünist uygarlığa geçişi dört ana başlıkta incelemiş; “Devrim”, “Özne”, “Komünizmin Olanakları”, “Siyaset”. Bu ana başlıklar altında aklınıza gelen gelmeyen, bildiğiniz bilmediğiniz tüm sorunları ve soruları alt başlılar altında ayrıntılı ele almış.



Marksist yazar Haluk Yurtsever 2018 den bu yana çalıştığı “kapitalizmin sınırları-komünizmin olanakları” konusunu “Dünyada Ve Türkiye’de Komünist Ufuk” adlı son kitabı ile tartışmayı sürdürdü. Bu kitabı 2021’de yayımlanan “Uygarlık Dönemeci” ile birlikte tek bir çalışma olarak düşünmek gerekir. Aslında o da yazmaya başlarken tek kitap olarak düşünmüş ancak konunun genişliği çalışmaya da yansıyınca ortaya iki değerli iki kitap çıkmış.

İki kitabın ortak temalarından biri kapitalizmden komünizmin ilk evresine geçiş sorunları. Marx’ın deyimi ile “çağ değişimi”, Yurtsever’in deyimi ile aynı anlamda “uygarlık değişikliği”.



Haluk Yurtsever “Uygarlık Dönemeci” adlı ilk kitapta kapitalizmin tarihsel, coğrafik ve yapısal olarak son sınırlarına dayanmasını Marksist teori açısından ele almıştı. Bu ikinci kitapta yani çalışmanın ikinci bölümünde ise söz konusu çağ ya da uygarlık değişikliğinin komünizm açısından olanaklarını ve sorunlarını irdeliyor. Kendi anlatımı ile:

Dünyada Ve Türkiye’de Komünist Ufuk’ta yeni bir uygarlığın, bugünkü toplumda oluşmakta olan maddi önkoşullarına, olanaklarına yoğunlaştım. “Önkoşul”, “olanak”, hatta “birikim”i, toplumsal devrim güçlerinin hazır ve aktif olduklarını değil, olasılık ve gizilgüç olarak var olduklarını anlatan kavramlar olarak anlayıp anlamlandırıyorum.

***

Yazar kapitalist uygarlıktan komünist uygarlığa geçişi dört ana başlıkta incelemiş; “Devrim”, “Özne”, “Komünizmin Olanakları”, “Siyaset”. Bu ana başlıklar altında aklınıza gelen gelmeyen, bildiğiniz bilmediğiniz tüm sorunları ve soruları alt başlılar altında ayrıntılı ele almış.

İlk bölümü uygarlık değişimini sağlayacak olan devrim konusu oluşturmuş. Devrim ile ilgili birçok konuda bilgi tazelenmesi ve yanlış bilgilerin temizlenmesi amaçlanmış. Bu konuların birkaçı şöyle sıralanabilir: Marksist devrim kuramı, devrim ve kriz ilişkisi, geçiş sorunları, burjuva devrimleri, ilk proleter sosyalist devrim ve dersler.

Kitabın Marksist yazın açısından en yeni konu ve bilgilerin yer aldığı ikinci bölümü okuyucu açısından en zor bölümü olmuş. Bunun farkında olan yazar bölümün sonuna konuyu özetleyen 47 maddelik bir özet koymuş.

H. Yurtsever proletaryanın sosyalist devrimin öznesi, öncüsü olması konusunu Marx ve Engels’in teorik olarak nasıl inşa ettiğini onların eserlerinden pasajlar aktararak anlatmış. Bu konuda Lenin’in “kendiliğinden bilinç”, “kendisi için bilinç”, “bilincin dışarıdan verilmesi” konularındaki görüşleri ayrıntılı ele alınmış. Lenin’in ideolojik bağımsızlığa verdiği önemin altını kalın çizgiyle çizmiş.

Haluk Yurtsever, daha önceki kitaplarını okuyanların bildiği gibi proletaryanın bileşimindeki değişikleri göz önüne alarak yukarıda tanımladığı proletarya için “toplumsal proletarya” adını kullanmayı tercih ediyor.

Haluk Yurtsever nasıl ki sosyalist devrimi sadece işçi sınıfına bağlamıyorsa, özne sorununu da salt proletaryaya has bir konu olarak düşünmüyor. “Kimi zaman “yeni toplumsal hareketler”, kimi zaman “kimlikler”, kimi zaman da “kesişim/kesişimcilik” çözümlemelerinde anlatımlarını bulan, toplumsal cinsiyet, ırk, etnisite vb. farklılıklarını toplumsal özne sorunsalı ekseninde irdelemek gerekiyor” diyor.

Bu bölümü “yeni toplumsal devrim en yoksullarla en az yabancılaşmış proleterlerin birleşik hareketinin eseri olacaktır” diye bitiriyor.

***

Kitabın üçüncü ana bölümüne “kapitalist üretim biçimi ve ilişkileri içinde oluşmakta, filizlenmekte olan komünizan olanaklara, eş deyişle komünizmin maddi önkoşullarına yoğunlaşacağız” diye başlıyor yazar. Ancak bir yanlış anlaşılmanın önüne geçmek için hemen ekliyor: “Konu, kapitalist üretim ilişkilerinin içinde ondan ayrı bir “ur”, bir enklave gibi komünist üretim ilişkilerinin oluşması değildir. Böyle bir oluşum, teorik olarak da pratik olarak da olanaksızdır.”

Yazar bu bölümde komünizmin maddi varlık koşullarına günümüz toplumunda bilimsel ve teknolojik gelişmelerin etkisini irdeliyor. Konuyu, kapitalizmin kendi mezarını kazmasına neden olacak temel çelişkiyi hatırlatarak bağlıyor. Üretimin toplumsallaşması ile toplumsal mülkiyete az sayıda insanın el koyması arasındaki uzlaşmaz karşıtlığın altını bir kez daha çiziyor.

***

Dördüncü bölüm “Siyaset” başlığını taşıyor. Yurtsever bu bölümde komünist siyasetin konu ve sorunlarını çeşitli yönleriyle irdeliyor, program tartışmasını geliştirmeye çalışıyor. Sanırım en geniş ilgiyi bu bölüm görecek. Komünizme giden yolda karşımıza çıkan tüm konular bu bölümde tek tek ve birbiriyle ilişkili olarak masaya yatırılmış.

Neler yok ki bu bölümde? Devlet, demokrasi ve cumhuriyet, burjuva demokrasisi, sosyal demokrasi, Sovyetler Birliği’nin dağılması (büyük likidasyon), devrim, öncülük, bağlaşıklıklar/hegemonya, devrimci örgüt, program algoritması gibi teorik konuları başta sayabiliriz. İklim krizi, ekososyalist yaklaşım, hak ve özgürlükler mücadelesi, çocuk sorunu, kadın sorunu, göç sorunu, hayvan hakları, bilimsel etik, ekosoykırım vb. sorunların hepsi hak ettikleri gibi oldukça kapsamlı ele alınmış.

***

Dört ana başlıktan sonra 1923-2023 Türkiye’sinin sorunlarını ele aldığı 5. bölüm ile sonlandırmış bu yoğun çalışmasını. Türkiye’nin yakın tarihi Türk burjuva devriminden başlayarak; 27 Mayıs, 12 Mart, 12 Eylül dönüm noktalarını sosyoekonomik açıdan tartışmış, günümüz AKP/Erdoğan dönemi yönetim ve siyaset tarzını masaya yatırmış.

Türkiye’nin can alıcı sorunlarının başta gelenlerinden Kürt sorununu   da AKP’nin bu soruna bakış açısı ve çözüm süreci politikasına bağlı olarak ele alınmış. Yazar Kürt Sorununun tarihçesini ve soruna bakış açısını ve çözüm önerilerini geniş bir şekilde sunmuş bize.

Haluk Yurtsever Mayıs 2023 seçimlerinin anlamı ve seçimlerden sonra gündeme gelen Anayasa konusundaki görüşleri ile bitirmiş kapsamlı, emek yoğun ve kalıcı çalışmasını.

***

Haluk Yurtsever kapitalizmden komünizme geçiş sürecinin ve bu çağın sorunlarını eksiği ile fazlasıyla, ama daha çok fazlasıyla ele almış. Uygarlık değişikliği dediği bu çağa içkin aklındaki tüm sorunlara/sorulara yanıt aramış. 50 yılı aşkındır içinde bulunduğu devrimci mücadeleye ilişkin bu sorular ve sorunlara bulduğu/önerdiği yanıtlar devrimci mücadeleye şurasından ya da burasından katılmış ve hâlâ bu mücadelenin içinde olan tüm Marksistler için ufuk açıcı bir esere dönüşmüş.

Yüreğine, beynine, emeğine sağlık yoldaşım!

https://sendika.org/2023/11/dunyada-ve-turkiyede-komunist-ufuk-uzerine-696165