geçen gün bir arkadaşımın bana anlattıkları kafamı karıştırdı. kapitalizmin feodalizmden daha ileri bir toplum olduğunu savunuyordum. arkadaşım farklı şeyler söyledi. sizin de bu konudaki görüşlerinizi almak istiyorum.

işçi kapitalizmin kölesi serf feodal beyin kölesidir. feodal düzen yıkıldıktan sonra feodalizmin serfi, kapitalizmin işçisi haline geldi. kapitalizm feodalizmden daha ileri bir toplum ise işçinin serften daha mutlu olduğunu söylememiz lazım. fegdal düzenin serfinin kapitalist düzenin işçisinden daha rahat ve mutlu olduğunu söyleyebilirmiyiz? serfin bağlı olduğu bey serfe hayatı boyunca bakıyor, ailesinin çocuklarının bakımını üstleniyordu. işçinin ise böyle bir hakkı yok. işsiz kalabilir ailesi ve çocukları aç bile kalabilir. böyle bakarsak serfin işçiden daha rahat ve mutlu olduğu söylenemezmi, söylenirse kapitalizmin feodalizmden daha ileri bir toplum olduğu nasıl iddia ediliyor?

Böyle bir sorunun fazlaca bir anlama yok. Çoban mı mutludur, devlet memuru mu; ya da küçük toprak sahibi mi, emekli doktor mu? Bunun gibi bir şey bu? Genelleme yapılabilir bir konu değil ki, sonra bu soruya neden gerek duyulur? Buradan çıkan sonuç kapitalizmin feodalizmden daha geri olduğu mu? olacak. Kapitalizm feodalizmden daha ileri bir toplum sistemidir çünkü daha ileri bir üretim tarzına sahiptir.

Böyle bir karşılaştırma yapma imkanımız yok ki. Serf'in belki karnı doyuyordu ama o kadar, sözcüğün tam anlamıyla köleydi. İşçinin ise emeğini satma özgürlüğü var. Bu   özellikler birbiriyle nasıl kıyaslanabilir? Bence anlamsız bir soru, bunu savunan arkadaş feodalizmin kapitalizmden daha ileri bir toplum olduğunu mu düşünüyor?

sosyalizmi de reddediyordur, demokratik modernite falan diyordur, eminim

sosyalizmi reddetmiyor, başka bir sosyalizm diyor, bazen de demokratik modernite diyor.

Bir toplumsal düzenin daha ileri mi, daha geri mi olduğunu gösteren gösterge üretim tarzının daha ileri olup olmadığıdır diye düşünüyorum. İnsanların hangi düzende mutlu olduklarının cevabı belirleyici değildir. O zaman şu da sorulabilir, ilkel   komünal düzen insanı mı mutludur, yoksa feodal ya da kapitalist sistem insanı mı? Bu soruya kolay kolay cevap vermek hiç de mümkün değil. İlkel komünal bir yaşamın insanının daha mutlu ve huzurlu olduğunu iddia edenler çıkacaktır. Böyle bakıldığında ilkel komünal sistemin kapitalizmden daha ileri bir sistem olduğunu mu iddia edeceğiz?

Farklı zamanların ve farklı toplum düzenlerinin insanlarını nasıl kıyaslayabilirsiniz ki? Peki mutluluk nedir? Bir serfin mutlu olabildiği şeylerle, bir işçinin mutlu olabildiği şeyler aynı mıdır acaba? Böyle bir kıyas hem anlamsızdır, hem sonuç vermez, düşünsel bazda deneme olsun diye kıyaslama yapılsa bile, buradan hangi toplum düzeninin daha ileri olduğu ortaya çıkar mı? Böyle bir çıkarım da yapılamaz. Kaldı ki serflerin yaşam koşulları da, işçilerin yaşam koşulları da sürekli aynı değildir, zamana ve mekana bağlı olarak değişir.

Son olarak, madem konu açılmış, şunu da belirteyim, kendisi, ailesi, bedeni ve tüm varlığıyla beye bağlı, boğaz tokluğuna çalışan, satılan, dayak yiyen, gerekirse öldürülen serfin, emeğini satan işçiden daha mutlu olduğunu iddia etmek olacak şey değildir. Unutulmaması gereken birşey daha var ki, çok önemlidir. İşçi yalnız değildir, toplumsallaşmış bir üretimin parçasıdır. Diğer işçilerle bir aradadır. Aralarında dayanışma vardır. Hiç kuşkusuz yaşam koşulları da serften daha iyidir.