Konu Tarihi: 04.01.2017- 09:36

---

Putin Erdoğan’ı kurtarır mı?

Aydemir Güler


AKP yorumuna bakarsanız Türkiye ile Rusya arasında kurulan ittifak Ortadoğu’yu biçimlendirmeye başladı bile. Tabii bu işte büyük pay sahibi de Erdoğan oluyor! Geçelim… Rusya’nın son olarak Suriye’deki yabancı askeri varlığın geçici olması gerektiği ve aslolanın Suriye’nin ulusal egemenliği olduğu yolundaki açıklamalarına da hiç girmeyelim ve tartışılabilir tek soruyu, başlıktakini kurcalayalım.

Türkiye’nin kriz zamanlarında Batıdan Doğuya doğru salınım eğilimi göstermesi bir gelenektir. O kadar ki 27 Mayıs ve 12 Mart darbelerini anlatanlar arasında, bana sorarsanız biraz fazla “fantezi sever” sayabileceğimiz bazı tarih yorumcuları, sırasıyla Menderes ve Demirel’in hükümetten düşmelerini bunu bağlamışlardır.

Aslı olsa bağlanabilirdi… ABD ve NATO’nun Türkiye gibi bir aktörün kayıp gitmesini sessiz sedasız seyretmeleri elbette mümkün olmazdı. Yani darbe yapmaya değerdi!

Lakin böyle bir risk gerçek olarak karşımıza hiç çıkmış değildir. DP ve AP iki ciddi kriz karşısında Batı emperyalizminin Türkiye’ye “sınırlı sahiplenmeyle” yaklaştığını görmüş ve başka güç kaynaklarına ulaşmayı denemişlerdir. Sovyet desteği Üçüncü Dünyada az ülkeyi ihya etmemişti o yıllarda. Bunun bir parçası zor durumdaki Türkiye’ye ilaç gibi gelirdi. Ama sosyo-ekonomik sistemler diplomatik salınımlardan daha derinliklidir. Bu ikisi arasındaki ilişkide belirleyici olan diplomasi olamaz. Tersi doğrudur. Dolayısıyla Sovyetlerle ilişkisini biraz düzeltmeye ve ihtiyaç duyduğu imkanları orada arama eğilimine girdi diye bir ülke kapitalizmden sosyalizme geçemezdi.

Batı bu eğilimden çok mu memnun olmuştur peki? Bu sorunun da yanıtı hayırdır. Soğuk Savaş bayağı gergin bir tarih dilimiydi ve ABD kendi hiyerarşisine tabi ülkelerde ilginç memuriyet mekanizmaları kuruyordu. Türkiye’de MİT maaşlarının doğrudan Amerikalılarca ödenmesi gibi. NATO görevinin bir devşirme yöntemi olarak askeri kadrolara uygulanması gibi. Üst düzey siyasetçileri doğrudan ajanlaştırmak gibi…

Bağımlılığı doğrudanlaştırmaya çalışan bir emperyalist liderliğin, sonuçta uzağa kaçmayacak olsa da merkezkaç eğilimlerin ortaya çıkmasından tedirginlik duyduğu tahmin edilebilir. Ama bu yüzden darbe yapmaya değmez. Darbeler olmuştur ve kural olarak darbe en azından düzenin yönetememe sorununu telafi etmeyi amaçlar.

Bu kadar tarih notu fazla bile. Bugün Sovyetler Birliği yok, kapitalist Rusya var. Ekonomik sistem benzerliği, egemen sınıfların aynılığı, rekabeti ortadan kaldırmaz; tersine kapitalistler arası ilişkinin özü rekabettir. Dünya da böyle dönüyor ve Batı bloku Avrasya’yı rakip ve yer yer düşman bellemiş bulunuyor. AKP’nin yaşadığı ve yönetmeye çabaladığı krizse 1950 ve 1960’ların ikinci yarısındaki benzerlerini katbekat aştı. Karşılaştırılamaz ağırlıktaki günümüz krizinde Batının Türkiye egemenleriyle kurduğu ilişki de karşılaştırma kabul etmez durumda.

Emperyalist merkez bir ülkenin krizinin yayılmamasını gözetir, bir. İkincisi krizin faturasını üstlenmekten kaçınır. Üç; sorumluluğun bir bölümü paylaşılacaksa bedeli kesinlikle fazlasıyla ödettirilmelidir. Bu ilişkinin kendisi bağımlı ülkenin egemen güçlerini terbiye etmelidir. Terbiye etmek için yalnız bırakabilirsin, süründürebilirsin, elinden tutup besleyebilirsin, sırtını sıvazlayıp sağa sola saldırtabilirsin… Beri yandaki bağımlı da biçare bir berduş değildir ve o da yalnız bırakıldığında sadece sahibine yaltaklanmakla kalmayıp başka kapılarda dilenecek, arada da “ben kendi başıma idare ederim” manasına efelenecektir. Şimdi bu çapraşık aşk ilişkisinin en debdebeli örneğini yaşıyoruz.

Olan genel hatlarıyla budur ve Erdoğan’ın Avrasyacılığının, Rusya’nın Türkiye’yi himayesine almasının ve Ankara’nın Batıdan uzaklaşmasının sınırı vardır. Öte yandan dünya o kadar dengesiz, emperyalist rekabet o denli derindir ki, kontrolsüz işler pekâlâ olur. Şaka değil, ABD’de egemen güçlerin birbirlerini Rus ajanlığıyla suçladığı bir dönemden geçiyoruz! Böyle bir dönemde Türkiye tipi ekstra dengesiz ve AKP tarafından şirazesinden çıkarılmış bir ülkede yol kazası ihtimali çok yükselir. Şu anda dünyanın en etkili bomba, suikast, yolsuzluk, tecavüz ve bilumum rezalet sahnesi burasıdır ve “en akıl almaz maceraya atılmaya hazır lider kimdir” sorusunun yanıtı bellidir.

Artık başlıktaki sorunun yanıtına gelebiliriz. Putin Rusya’sı bizim fantezi sever yorumculara benzemez. Çok güçlü bir devlet aklından söz ediyoruz. Rusya, dünyanın sayısı pek az siyasal literatür yoğunluklarından birinin mekanıdır. Aklı başında kimse Erdoğan’ı nüfusuna geçirmeyi düşünmez. Ve en az bunun kadar önemlisi, aklı başında hiç kimse AKP rejiminin suçlarını aklama yükünün altına girmez. Rusya, AKP Türkiye’sini avucunun içine almak için ABD ile kıyasıya bir rekabete girmiştir. Bu rekabet sert karşı karşıya gelişleri, vekalet savaşlarını ve uzlaşmaları kapsar. Türkiye, başta siyasi iktidar olmak üzere bu mücadelenin başat öznelerinden biri değil, konusudur.

Elbette Erdoğan’ı bu dalaştan etrafa saçılan kırıntılarla idare eden zavallı bir figüre indirgeyemeyiz. Ama böyle abartılı bir tarifte bulunsak bile, düşeceğimiz yanlış temel mekanizmanın tahrifatı anlamına gelmeyecektir. Erdoğan’ı kimsenin kurtardığı falan yok. Türkiye kime neresinden bağlı hale geleceği sorusunun ihaleye çıkartıldığı bir tuhaf evreden geçmektedir. Kimse kendisi pazara düşmüş bir Türkiye’nin süreklilik kazanacağını düşünmüyor. AKP’nin bir kez daha paçayı kurtardığını düşünmek için köklü bir neden bulunmuyor. Hele 2017’ye böyle girilmişken…