Konu Tarihi: 29.05.2017- 22:38

---

Kemalizm Ordudan böyle tasfiye edildi

Okan İrtem yazdı...


Kökeni Arapça olsa da, 1920’lerde bir Sovyet esintisi olarak görülüyordu, sanki yeni kuruluş çabalarımızı içine sığdırdığımız bir sözcüktü, adlarına şûra demiştik, çoğunluğu doğu illerinde bulunan ve işgalcilere karşı kurulmuş bölgesel yönetim birimleriydi. Kurtuluş Savaşı yıllarında sovyet sözcüğünün Türkçe’deki karşılığıydı, kongre ya da meclis anlamındadır. Savaş dönemi yerel kongre iktidarlarının adlarında sıkça rastlıyoruz; bununla birlikte, artık neredeyse sadece Yüksek Askeri Şûra ifadesinde kullanılmaktadır.

SİLAHLI KUVVETLERDEKİ SİYASİ PARTİLER

İngilizce sözlükler şûranın karşılığı olan “soviet” sözcüğü için, başka anlamlarının yanında, meclis’i de veriyorlar. Bu anlamından yola çıkarsak, Askeri Şûra’yı nasıl tanımlayabiliriz; silahlı kuvvetler içerisindeki siyasi eğilimlerin ve siyasi partilerin temsil edildiği bir tür meclis olarak düşünülebilir mi; kuşkusuz bu soru, orduya bakışta bazı değişikliklerin yapılmasını da gerektirmektedir. Cumhuriyet tarihçiliği çoğunlukla siyasetsiz bir ordu tarihi yazmaya yatkın görünse de, subaylara ait anılarda bu yaklaşımı sorgulamamıza yol açacak bilgiler yer alıyor. Tabii eğer ordu içerisinde bir tür meclis yapısının var olduğundan söz edilecekse, ordudaki siyasi tartışma usulünden ve hatta siyasi partilerden de söz edilmek zorundadır.

Yakın tarihi anlatan subaylar, silahlı kuvvetlerde resmi siyasi partiler biçimini almasa da, gizli örgütlenmelerin var olduğunu sıklıkla dile getiriyorlar. 12 Mart dönemine ilişkin anılarda bu yönde pek çok işaret var. Neredeyse her anı kitabında silahlı kuvvetlerdeki siyasi partilerin hikayesini okuyabiliyoruz; bunlardan yola çıkılarak, o sırada orduda iki gayri resmi partinin faaliyette olduğu ileri sürülebilir. Her iki partinin de, yakın dönem subay örgütlenmelerinde çoğunlukla tanık olunduğu üzere, esnek ve üyeleri değişebilen partiler olduğunu söylemiz gerekir. Söz konusu partilerden ilkini, Doğan Avcıoğlu’nun fikirleri etrafında birleşmiş subayları, Cumhuriyet Partisi adıyla ve diğerini ise, Türk-İslam Partisi ya da İslamcı Parti olarak kavramlaştırabiliriz. Bu ikinci partinin önderliğini dönemin Genelkurmay Başkanı Memduh Tağmaç yapıyordu. Tağmaç’ın kurmay kadrosunda ise Faik Türün, Turgut Sunalp gibi isimler yer alıyordu. (Ordudaki partilere ve İslam Partisi örgütlenmesine ilişkin ayrıntılar için bkzhttp://odatv.com/islamcilik-turk-ordusunda-nasil-orgutlendi-2702171200.html)

CUMHURİYET PARTİSİ

Cumhuriyet Partisi asıl olarak radikal subayların örgütlenmesiydi, içinde devrimci ve reformist pek çok subayı barındırıyordu. 27 Mayıs’ın açtığı yoldan ilerlemişti. 27 Mayıs’ın sürdürülmemesinin yarattığı hayal kırıklığına ve ihtilâlin yıktığı Demokrat Parti’nin Adalet Partisi adı altında iktidara getirilmesine, başka deyişle DP düzeninin ihyasına duyulan tepki, Cumhuriyet Partisi’nin toplumsal zeminini oluşturur; önemli ölçüde 27 Mayıs’ın reform rüzgarını arkasına alır. Nitekim eski 27 Mayısçılardan oluşan senatodaki Milli Birlik Grubu’nun ve tabii senatörlerin de desteğini kazanmıştı.

27 Mayıs’ın 60’lı yıllar boyunca yükselttiği reform talebi, Doğan Avcıoğlu’nun Yön ve Devrim dergilerindeki kurucu fikirleriyle birleştiğinde, Cumhuriyet Partisi’ni bir iktidar odağı haline getiriyordu. Siyasal ve toplumsal reform düşüncesiyle yola çıkan Parti’nin programında sosyal adaletten dış ticaretin devletleştirilmesine, vergi düzenindeki bozukluğun sona erdirilmesinden 61 Anayasası’nın eksiksiz uygulanmasına ve toprak reformuna dek uzanan bir dizi reform yer alır. Tüm bu talepler Yön ve Devrim dergilerinde “Kemalizm” başlığı altında toplanıyor ve partiye bağlı radikal subaylarca Kemalist uygulamalar olarak benimseniyorlardı.

Partinin ordu içerisindeki liderliği ise sonradan saf değiştirecek üst düzey iki ismin – Faruk Gürler ile Muhsin Batur’un – yanında, 12 Mart sonrasında emekli edilen Celil Gürkan gibi generallerin elindeydi. Partinin emekli askerler arasında da bağlantıları vardı: Cemal Madanoğlu, Mucip Ataklı, Orhan Kabibay vb. emekli subaylar ordu içerisinde kurulan Cumhuriyet Partisi’nin destekçileriydi. Suphi Karaman ve senatodaki asker kökenli diğer bazı Milli Birlik Grubu üyelerini de bu destekçiler arasında saymamız gerekir. Ama Cumhuriyet Partisi’nin arkasındaki güçler sadece Avcıoğlu çevresi, subaylar ve emekli subaylardan ibaret değildi; bu radikal subay çevresi CHP içerisinde de bağlantılara sahipti. Daha sonraki yıllarda 12 Mart’ın başbakanı ve başbakan yardımcısı olacak Nihat Erim ve Sadi Kocaş gibi isimler de muhtemel bir Cumhuriyet Partisi iktidarında kariyer olanağı görerek, Cumhuriyet Partisi ve Devrim dergisinin eteklerinde bekleşiyorlardı.

TÜRK İSLAM PARTİSİ

Cumhuriyet Partisi’nin iktidarı almasından endişe edenlerce kurulan Türk-İslam Partisi ise ordu içerisindeki muhafazakar, Türk-İslamcı ve İslamcı subayların örgütlenmesiydi. Cumhuriyet Partisi’nin tam karşısında konumlanıyordu. Temelde Adalet Partisi ile aynı siyasi ve ekonomik programın takipçisi olduğunu söylemek mümkündür; nitekim 12 Mart sonrasında bu partinin üyelerinden bazıları AP saflarında siyasete atılacaklardı. Örneğin Orgeneral Faik Türün önce Adalet Partisi’nden İstanbul milletvekili, sonrasında ise 1980 Cumhurbaşkanlığı seçimleri sırasında AP’nin Cumhurbaşkanı adaylarında biri olacaktır.

Türk-İslam Partisi’nin, karşıtı Cumhuriyet Partisi’ne yönelik tutumu erken bir tarihte netleşmişti. Genelkurmay Başkanı Memduh Tağmaç henüz iki parti arasındaki mücadele açık savaşım halini almadan önce, 1969 yılı Mart ayında, başka deyişle, Mart ayında Genelkurmay Başkanı olur olmaz, Türk-İslam Partisi’nin Cumhuriyet Partisi’nin programına karşı olduğunu açıkça formüle ediyordu: Tağmaç, ordudaki toplantılarda, toplumsal ve ekonomik reformların “silahlı kuvvetlerle bir alakası” olmadığını hemen açıklıyordu. Türk-İslam Partisi’nin diğer önemli komutanlarından Deniz Kuvvetleri Komutanı Celal Eyiceoğlu’nun da Nurcularca kurulan Türkiye Komünizmle Mücadele Derneği’ne (TKMD), 1967 gibi erken bir tarihte, başarı telgrafı çeken ve derneğin sadece komünizmle değil, mini etekli kadınlar ve uzun saçlı erkeklerle de mücadele etmesini öneren bir isim olduğu burada hatırlanmalıdır.

Türk-İslam Partisi, iki parti arasındaki savaşımın darbeyle, 12 Mart’la neticelenmesi sonrasında önemli görevlere getirilecek neredeyse tüm isimleri içeriyordu. Darbe sonrasında Ziverbey Köşkü’ndeki işkenceleri organize edecek komutanlar da söz konusu partinin, herhalde bunu söylemekte bir mahzur yoktur, tabii üyeleriydiler: Faik Türün, Memduh Ünlütürk, Turgut Sunalp’ten söz ediyoruz. Ziverbey Köşkündeki işkencelere değinen anılarda bu üç ismin sıklıkla anıldığını biliyoruz. Ergenekon ile Balyoz davalarının önemli isimlerinden olan Orgeneral Çetin Doğan’ın söz konusu faaliyetleri ile maruf Faik Türün’ü, 2003 yılındaki vefatı sonrasında hararetle savunması ise dikkat çekicidir; ordudaki Türk-İslam damgasının boyutlarını göstermesi açısından da önemlidir.

Türk-İslam Partisi’nin üyesi diğer birkaç ismi de burada not edebiliriz: Sonraki yıllarda Genelkurmay Başkanlığı’na getirilecek olan Semih Sancar, 1973’te Kara Kuvvetleri Komutanlığına getirilen Eşref Akıncı, 70’lerin başında Jandarma Komutanlığı yapan Kemalettin Eken, 1972’de Genelkurmay 2. Başkanlığı yapan, 1980 sonrasında ise Kenan Evren’ce desteklenen Milliyetçi Demokrasi Partisi’nin kurucusu Turgut Sunalp, 12 Mart sırasında Ankara Merkez Komutanı olan Tuğgeneral Tevfik Türün (Faik Türün’ün kardeşidir), ya da Kara Kuvvetleri Kurmay Başkanı Hayati Savaşçı, Hamza Gürgüç vb.. Hepsi söz konusu partinin üyeleri arasındaydılar.

***

Yazı boyunca değinilen tüm isimler ve söz konusu iki parti tarihçilerce iki tarihle simgelendi: Cumhuriyet Partisi 9 Martçılar olarak, İslam Partisi ise 12 Martçılar olarak tasnif edildi. 9 Martçılar grubuna bağlı subaylarca yazılan anılarda ve sol tarihe ilişkin çalışmalarda, 9 ila 12 Mart arasındaki dört gün, bir tür siyasi döneklik öyküsü olarak anlatılıyor. Hiç kuşku yok ki, Faruk Gürler ve Muhsin Batur döndüler ve ihanet ettiler; bununla birlikte, Gürler ve Batur’daki siyasi değişimin, büyük bir ihtimalle, 9 Mart’tan daha önce başlamış olduğunu gösterebilecek durumdayız.

MUHSİN BATUR MUHTIRALARI

Biri 1970 yılının Ocak ayında ve diğeri 1970 Kasımı’nda yazılmış iki rapordan söz etmemiz gerekiyor. Her ikisi de Hava Kuvvetleri Komutanı Muhsin Batur tarafından kaleme alınmıştır; dönem basınınca ise Birinci Batur Muhtırası ve İkinci Batur Muhtırası olarak adlandırılıyor. İlk rapor, tam tarih vermek gerekirse, 25 Ocak 1970 tarihlidir ve aynı gün yapılan Milli Güvenlik Kurulu toplantısında okunuyor. Pek çok değerlendirme içeren uzun bir metindir. Elbette komünizme, yüksek rütbeli bir generalden beklenebileceği üzere, mesafeli bir komutanın eli mahsulüdür.

Ama metin belli açılardan ilginç nitelikler taşır; devlet düzenine yönelik tehditlere ilişkin önem sıralamasında, beklenilenin tersine, solu ilk sıraya koymaz. Batur, MGK’da okuduğu metinde, aydınların genel olarak sol eğilimli olduklarını söylese de, henüz, 1970 yılının ilk günlerinde, bir aşırı sol tehlikesinin bulunmadığını ileri sürer: “Türkiye’de; ülke sorunları üzerine fikir üreten aydın kesimin büyük bölümü soldadır. Bu husus, devletin yönetiminde rol sahibi olan kurumların bünyeleri incelendiğinde açıkça görülebilir.” Bu saptamanın ardından Batur şöyle devam eder: “Ancak, komünizme kaçan bir aşırı sol tehlikesi henüz söz konusu değildir.” Bu, Ocak ayındaki Batur’un sola bakış açısıdır.

SAĞDAN GELEN TEHDİT

Batur’un sağ konusundaki düşünceleri ise farklıdır. Raporda “sağcıların bir kitle devinimi hazırlığı” içinde olduklarını savunur. “Silahlanma başlamıştır” işaretinden sonra, “örgütlenme tamamlandığında, tehlike büyük olacaktır” uyarısını yapar. Muhtemelen silahlanma ve örgütlenme ile, MHP’nin organize ettiği, silahlı eğitim verilen komando kamplarını kastediyordu. Batur MGK’da sağın “tutucu ve sorunların çözümüne set çekici ve bu yüzden Türkiye’nin ilerlemesini önleyici” bir tutum içerisinde olduğunu da ileri sürer. Toplantıda Adalet Partisi iktidarını açıkça eleştirerek, toplumda “hükümetin sağa ödün verdiği yargısı yaygındır” ifadesini de kullanır; bu tespitini “bu yargı nedeniyle hükümete güvensizlik doğmaktadır” cümlesiyle de noktalar. Herhalde bu cümleyle, kendisinin AP iktidarına duyduğu güvensizliğini de ifade etmiş olmaktadır.

Batur’un MGK’da toplumsal sorunlar için getirdiği çözüm önerileri de Cumhuriyet Partisi’nin programı doğrultusundadır. Vergi, toprak ve eğitim reformlarına ihtiyaç olduğunu, kalkınmaya hız verilmesi, dış ticaretin devletleştirilmesi ve seçim kanunun düzeltilmesi gerektiğini savunur. Hepsi Muhsin Batur’un 1970 yılı Ocak ayına ait tespitleridir.

Cevap Tarihi: 29.05.2017- 22:39

---

ADALET PARTİSİ'NE HUSUMET

Batur’un ordu içerisindeki bir kanadın fikrini ifade ettiği göz önüne alındığında, dile getirdiği, sağa karşı duyulan güvensizlik ve tepki son derece ilginçtir. 1969 ve 1970 yılı olaylarını şöyle bir gözden geçirdiğimizde subaylardaki bu husumetin bir nedeni olduğunu görebiliriz. 1969 yılı Kasım ayında Adalet Partisi’nin CHP ile anlaşarak eski Demokrat Partililere siyasi haklarını iade ettiği, başka deyişle, siyasi af çıkardığı göz önüne alındığında, Batur’un ve ordunun AP iktidarına duyduğu tepkinin nedeni anlaşılır hale gelir.

Üstelik daha birkaç ay öncesinde, 1969 yılı Mayıs ayında, ordunun üst kademesi, söz konusu siyasi af ilk kez gündeme geldiğinde, affı önlemek için, eğer tasarı geçer ise alt kademeleri tutmalarının mümkün olmayacağını söyleyerek AP iktidarını uyarmış bulunuyordu. Af tasarısı Meclis’te tartışmaya açıldığında, Genelkurmay Başkanı Memduh Tağmaç 15 Mayıs 1969’da, Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay’ın huzuruna çıkıyor ve “Sayın Cumhurbaşkanım … eğer siyasal haklar yasası Senato’dan geçer ve kesinleşirse, ben ve Komutan arkadaşlarım istifa mektuplarımızı size getirip vereceğiz. Çünkü, Ordu’nun alt kademeleri son derece rahatsızdır. Bir olayın patlak vermesini göze alamayız” uyarısında bulunuyorlardı.

DP'LİLERİN SİYASİ AFFI

İşte bu uyarının birkaç gün sonrasında, Demirel geri adım atarak tekrar kürsüye çıkıyor ve ordunun zorlamasıyla, kürsüden, “siyasal hakları geri vermek görevimiz de, Orduyu rencide etmemek görevimiz değil midir” açıklamasını yapıyordu. Ama söz konusu uyarıdan sadece 6 ay sonra, Kasım 1969’da, Adalet Partisi, mirasçısı olduğu DP’lilerin affını tekrar gündeme getirir ve bu kez yasalaştırır. Böylece Mayıs ayında önlenen DP’lilerin siyasi affı meselesi Kasım ayında tekrar ordunun karşısına gelir. Bu aftan hemen iki ay sonra, 1970 yılı Ocak ayında ise Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Muhsin Batur MGK’ya sunduğu raporunda, sağı bir tehdit unsuru olarak niteliyor ve tehditler listesinde sağı komünizmin üzerine yerleştiriyordu. Batur raporu, af yoluyla DP’lilere siyasete girme olanağı tanınmasına karşı çıkan ordunun tepkisini ifade ediyordu.

MUHSİN BATUR'DAKİ DEĞİŞİM

Ama bütün bu tablo ve Batur’un siyasi tespitleri 1970 yılının Kasım ayına gelindiğinde hızla değişecektir. 12 Mart Darbesi’nden birkaç ay önce Muhsin Batur, önce Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay’a, sonrasında ise Genelkurmay Başkanı Memduh Tağmaç’a sunduğu ikinci bir rapor hazırlıyor ve bu sefer farklı siyasal tespitler ileri sürüyordu. Batur bu ikinci muhtırasında, 1970 yılının ikinci yarısıyla birlikte, “çatışmaların çoğu hallerde … devlet kuvvetleri ile silahlı hale” geldiğini ve “komünizm ve teokratik faaliyetlerin rahatlık ve fütursuzluk içinde” yürütüldüğünü yazar. ‘Talebe ve işçi hareketlerinin attığı’, ‘talebe hareketlerinin talebelikle ilgili olmayan alanlara kaydığı’ da bir diğer tespitidir. Batur’un, öğrencilerin üniversite sorunlarıyla ilgilenmenin dışına çıkıp, siyasal iktidara ilişkin taleplerle ortaya çıkmalarına tepki gösterdiği açıktır. Muhsin Batur’un bu tespitleri ile, söz konusu öğrencilerin gelecekteki bir ordunun çekirdeğini oluşturduklarını yazan Doğan Avcıoğlu’nun tespitleri arasındaki zıtlık bu açıdan ilginçtir.

15/16 HAZİRAN AYAKLANMASI

Muhsin Batur aynı raporda 15/16 Haziran Olayları’na da değinir ve “küçümsenen teşkilatların bir anda ve askeri bir harekatı andıran şekilde 50.000 kişilik bir kuvvetle cana, mala ve Silahlı Kuvvetlere saldırabileceğini” de belirtir. Artık, Ocak ayındaki tespitlerinden farklı olarak, işçilerin şahsında karşı olunması gereken, düzene yönelik bir askeri harekat tehlikesi görmektedir. Batur’un 1970 Kasımı’ndaki değerlendirmelerinin önemli ölçüde değiştiğini görebiliyoruz. Söz konusu olaylar sırasında Cumhuriyet Partisi liderlerinden, İzmit Tümen Komutanı Celil Gürkan’ın işçilere ateş edilmesi emrini vermediğini de düşünecek olursak, geçmişte aynı partide yer alan Batur ile Gürkan’ın işçilere bakış açılarındaki ayrım daha da kolay algılanır bir hale gelir.

Muhsin Batur bu tespitlerle yetinmemiş ve raporunun sonuna, ‘bu gidişe dur deme’ zamanının artık geldiğini de eklemişti. Metnin son cümlelerinden biri şudur: “Bu gidişe dur denilmezse Türkiye’nin kaderinde yazılı on yıllık devrenin bitmek üzere olduğu sonucunu zat-ı alinize ifade edebilirim.” Bu rapor çerçevesinde, 9 Mart-12 Mart kavgasının dört ay öncesinde, Cumhuriyet Partisi liderlerinden Batur’un artık safını seçtiğini söyleyebiliriz. Kasım ayında Batur Cumhuriyet Partisi’nden ayrılmıştı. Her ne kadar “partiden istifa ediyorum” yollu resmi bir istifa dilekçesine sahip olmasak da, Batur’un parti değiştirdiği, raporundaki satırlardan okunabilmektedir.

Kocaeli, Gebze ve İstanbul işçilerinin sendikal haklarını korumak için başlattıkları 15/16 Haziran yürüyüşü, düzen açısından büyük bir depremdi ve Cumhuriyet Partisi’ni de etkilemişti. Partinin ordu üst kademeleriyle olan bağlarını önemli ölçüde gevşetiyor ya da çözüyordu. İşçi yürüyüşü bir anlamda yüksek komutanlar için kendilerini geriye doğru itecekleri bir duvar işlevi görüyordu; bu deprem sonrasında 9 Martçılar güç yitirirken, 12 Martçılar ön plana çıktılar.

Cevap Tarihi: 29.05.2017- 22:42

---

1970 TARİHLİ YÜKSEK ASKERİ ŞURA

Bu dönüşümün sonuçlarını 21 Ağustos 1970’te başlayan ve 5 gün süren Yüksek Askeri Şûra toplantısındaki atamalarda görmek mümkündür. Söz konusu şûra, iki Batur raporu arasındaki bir tarihte yapılması ve 15/16 Haziran Olayları’nın hemen sonrasına denk gelmesi sebebiyle özellikle önemlidir. Böylelikle yazının başında değinmiş olduğumuz şûra tartışmasına da geri dönmüş oluyoruz.

28 Ağustos’ta toplanan Askeri Şûra, Askeri Meclis de diyebiliriz, her iki partiye mensup üyelerin de son tartışmalarına, son stratejik hamlelerine sahne olur. Bundan sonraki şûra ancak 12 Mart’ın ardından, başka deyişle Cumhuriyet Partisi darbeyle etkisizleştirildikten sonra yapılabilecektir.

FARUK GÜRLER'İN YÜKSELİŞİ

Ağustos Şûrası’nın en tartışmalı meselelerinden birini Kara Kuvvetleri Komutanlığı’na yapılacak atama oluşturur. Taraflar iki aday üzerinde durmaktadır: 1. Ordu Komutanı Kemal Atalay ve 2. Ordu Komutanı Faruk Gürler. Döneme ilişkin kaynaklarda Adalet Partisi’nin ve Cumhurbaşkanı Sunay’ın adayının Kemal Atalay olduğuna işaret ediliyor. Ordu kıdem hiyerarşisi açısından da Kemal Atalay, Faruk Gürler’in önünde yer alıyor. Bununla birlikte, Kemal Atalay Kara Kuvvetlerine getirilmez, NATO’ya atanır ve Kara Kuvvetleri Komutanı seçilen Faruk Gürler olur. Kemal Atalay’ın atamayı kabul etmeyip emekliliğini istediğini dönemin gazeteleri yazıyorlar. Atalay’ın emeklilik talebinin bir protesto niteliği taşıdığı açıktır.

Dikkatle bakan gözler için Ağustos Şûrası fiili bir durumu gözler önüne serer; bu şûrada Faruk Gürler ordu içindeki radikal subayların adayı olarak ön plana çıkar. Askeri Müdahalelerin Orduya Etkisi başlıklı çalışmada, Ağustos ayının sonuna yakın bir dönemde Türkiye’nin her yanından rütbeli subayların Ankara’ya, orduevine gelerek tercihlerini Genelkurmay’a bildirdikleri bilgisini de buluyoruz. Bu baskının sonucu Faruk Gürler’in Kara Kuvvetleri Komutanlığı’na atanması olacaktır. Böylelikle Gürler’e Genelkurmay Başkanlığı’na giden yol da açılmış olur.

MİLLİYET'İN MANŞETLERİ

Ama o günün ve hatta o bir haftanın Milliyet gazetesinin manşetlerinde ilginç bir biçimde, Gürler’in Kara Kuvvetleri Komutanlığı’na atanması yer almaz. CHP’ye yakın Abdi İpekçi yönetimindeki Milliyet’in, ordudaki Kemalist kanadın lideri Faruk Gürler’in Kara Kuvvetleri Komutanlığı’na atanması karşısındaki tepkisizliği dikkat çekicidir. Her ne kadar manşetlerden birinde Faruk Gürler’in resmi basılmışsa da, Milliyet’in asıl önem verdiği haber, üç ordu komutanının değiştirilmesidir. Milliyet’in bu tepkisizliğini, CHP üst kademesinin Cumhuriyet Partisi ile arasına mesafe koyduğu biçiminde anlamakta bir sakınca olmadığı kanısındayız. Tabii bunun 12 Mart Darbesi’ne giden yoldaki onay hamlelerinden biri olduğu da netlikle söylenmelidir. Reformist bir generalin Kara Kuvvetleri Komutanlığı’na atanması üzerine Milliyet’te yaprak dahi kıpırdamamıştı.

***

[img]http://odatv.com/images/resimler/milliyet(13).jpg[/img]
Milliyet, 28 Ağustos 1970

***

ŞURA'DAKİ TÜRK-İSLAMCI GENERALLER

Ağustos Şûrası her iki partiye mensup subayların rütbe aldıkları bir şûra olur. Bununla birlikte, kritik bazı atamalara bakıldığında, Şûra’ya Türk-İslam Partisi’nin hakim olduğunu ileri sürmek mümkündür. Şûra’da açıklanan kararlara göre, Birinci Ordu Komutanlığı’na ve İstanbul, Kocaeli, Gebze bölgelerinden sorumlu Sıkıyönetim Komutanlığı’na Nakşibendi olduğu bilinen Faik Türün getirilmiştir. Şûra sonunda, daha sonra Genelkurmay Başkanlığı’na kadar yükselecek olan sağ görüşlü Semih Sancar 2. Ordu Komutanlığı’na ve yine sağ görüşleriyle bilinen Eşref Akıncı ise 3. Ordu Komutanlığı’na atanıyordu. Jandarma Komutanlığı sağ çizgideki Kemalettin Esen’e verilmişti. Faik Türün’ün kardeşi Tuğgeneral Tevfik Türün’in bahtına düşen ise Ankara Merkez Komutanlığı’ydı. Ama herhalde en ilginç atama Celil Gürkan ve Turgut Sunap’in atamalarıydı. Kocaeli’nde 15/16 Haziran günlerinde işçilere ateş edilmesini emretmeyen Tümgeneral Celil Gürkan kızak görev sayılabilecek Genelkurmay Plan ve Prensipler Dairesi Başkanlığı’na atanırken, Turgut Sunalp’e Kocaeli 15. Kolordu Komutanlığı görevi verilmişti. Düzen, yeni bir 15/16 Haziran’da işçilerin tankların üzerinden atlayıp geçmelerini herhalde bu yolla engelleyebileceğini düşünmüştü. Tüm bunlara, Ağustos Şûrası ile 50 generalin ve 516 albayın emekli edilmesini de eklemek gerekir. 9 Mart öncesinde orduda ciddi bir temizlik yapıldığı anlaşılmaktadır.

Ağustos şûrasındaki atamalarla, muhtemel bir ordu hareketliliğinde kontrol altında tutulması gereken İstanbul çevresindeki önemli askeri birliklerin ve Marmara denizi kıyısındaki tüm sanayi bölgelerinin kontrolü Türün ve Sunalp’e bırakılıyordu. Gürler’in ilk planda emir vermek durumunda olduğu tüm komutanlıklar ise Türk-İslamcı generallere arpalık olarak dağıtılmıştı. Ama yapılan bundan ibaret olmadı, Tağmaç ekibinden, daha sonraki yıllarda Adalet Partisi’nden siyasete atılan Hayati Savaşçı da Kara Kuvvetleri Kurmay Başkanlığı’na, başka deyişle, Faruk Gürler’in hemen yanı başına atanıyordu. Genelkurmay Başkanı Tağmaç Orgeneral Faruk Gürleri belki yükseltmişti ama bunu yaparken Gürler’in açabileceği bütün kapıları da kapatmış ve bekçilerle tutmuştu.

Cevap Tarihi: 29.05.2017- 22:44

---

KURTLARLA BİRLİKTE ULUMAK

Faruk Gürler’i Kara Kuvvetleri Komutanı yaparak Memduh Tağmaç bir yandan kurtlarla birlikte ulur ve ordudaki radikal subaylarla çıkabilecek bir çatışmayı geçici bir süreliğine ertelerken, Gürler’in orduyu harekete geçirmesini engellemenin yollarını da yaratıyordu: Gürler’i her yönden Türk-İslamcı generallerle kuşatmıştı. Ama bu, Tağmaç’ın havuç-sopa politikasının sadece bir yönüydü, başka deyişle, baskı politikasıydı; tabii bir de havuç gerekiyordu. Gürler’in yükseltilmesi ve önündeki Genelkurmay Başkanlığı yolunun açık tutulması ise Tağmaç’ın uzaktan gösterdiği bu havuç oldu. Gürler’e her subayın hayalindeki en yüksek mevkii vaat ediyordu: Genelkurmay Başkanlığı ileride Gürler’i bekliyordu. Tabii bunun için Gürler’in tek yapması gereken, hiçbir şey yapmamaktı; başka deyişle, Gürler’in, ordu hiyerarşisi dışındaki bir politik hareketliliği başlatmamasıydı.

DAR KAPI

Ama Cumhuriyet Partisi’ne göre, 9 Mart’ta düğmeye basması gereken kişi de Faruk Gürler değil miydi; bu açıdan Cumhuriyet Partisi’ni ve Kemalist subayları iktidara götürecek kapının gerçekte 9 Mart’ta değil, 28 Ağustos 1970 tarihini takip eden ilk birkaç haftada kapandığını söyleyebiliriz. Sonucu 12 Mart Darbesi ve 15 Mart’ta 40 kadar Kemalist subayın emekli edilmesi oluyordu. Bunu 1972 yılı ortalarında 57 subayın ve 1972 Kasımı’nda ise 270 subay, 54 astsubay ve 70 askeri okul öğrencisinin tasfiyesi takip edecekti. Görünen o ki, Doğan Avcıoğlu’nun yazılarında sürekli geçen “iktidarın dar kapısı” tarihler 9 Mart’ı gösterdiğinde çoktandır kapanmıştı. Belki de Doğan Avcıoğlu erken kalkmış değil, geç kalmıştı.

Okan İrtem
http://odatv.com/kemalizm-ordudan-boyle-tasfiye-edildi-2905171200.html