Konu Tarihi: 13.01.2018- 07:01

---

M.Çulhaoğlu'nun bu tür çözümleme yazılarını seviyorum. Yine aynı şeyi yapmış ve bir kitaptan yola çıkarak parti   ve sınıf konularında bir haber portalının gerektirdiği ölçüde çözümlemelerde bulunmuş.

Önemli.


Bir kitap ve güncelleme denemesi - Metin Çulhaoğlu


ABD’li akademisyen Lars T. Lih’in kitabı “Lenin” (2011) Aslı Önal’ın çevirisiyle 2017 yılı sonlarında Ayrıntı tarafından yayınlandı.

Lih’in başka bir çalışmasını okumadık. Bu arada kendisinin Rus Devrimi ve Lenin’e ilişkin değerlendirmelerinin kimi Marksist çevrelerce eleştirildiğini öğrendik. Bizde yeni yayınlanan kitabı da çeşitli yönlerden eleştirilebilir. Gene de Lih’in kitabında kolayca reddedilemeyecek bir kurgu var. Amacımız, bu kurguyu özetleyip Türkiye bağlamında “güncellemeye” çalışmak.

Başlarken, Lih’in metninde sürekli yer alan Rusça anahtar sözcüklere göz atalım: vojd   (öncü, önder, lider); narod (geniş anlamda halk) ve vlast (iktidar, siyasal iktidar).

Lih’in bu kavramlara dayalı kurgusunun özeti kendi ifadesiyle şöyle: “Rus proletaryasının dünya-tarihsel misyonu, narod’un vojd’u olmak, çarı devirecek bir devrime önderlik etmek, siyasi özgürlükleri tesis etmek ve böylelikle sosyalizmi getirecek olan nihai proleter vlast için zemin hazırlamaktı.”   (ss. 221-222).

O halde Lih’in sıralamasının vojd – narod – vlast şeklinde olduğunu söyleyebiliriz.

***

Öncü (vojd) kim?

Parti mi işçi sınıfı mı?

Lih’e göre (ve bizce de) farklı açılardan olmak üzere her ikisi... Partinin proletaryayı örgütleme görevi asli bir görevdir. Bu görev, doğası gereği liderliği de içerir. Ancak bilinçlendirme-örgütleme çalışmaları ötesinde siyasal liderlik, “ilham verdiği gibi ilham da alan” bir partiyi gerektirir (s. 212 ve s. 229).   Parti ile sınıf arasında ilkinden ikincisine hep tek yönlü trafiğin Leninizm’le ilgisi yoktur.

Bir ayrım yapmak gerekirse, parti işçi sınıfının siyasal öncüsüyken işçi sınıfı da emekçi halkın, yani vojd’un toplumsal öncüsüdür. Sverdlov’dan aktarıldığı gibi “Bolşevizmin gerçek özü (…) proletaryayı ve onun aracılığıyla da narod’u örgütleme becerisiydi.” ( s.212).

Günümüz Türkiye’si için bir güncelleme yaparsak, önerilen kurgu açısından bugün ortada eksiksiz olarak sadece narod vardır. Kuşkusuz işçi sınıfı da vardır; ancak özellikle 1895-1907 Rusya’sından (ve örneğin 1973-80 dönemi Türkiye’sinden) farklı olarak bugün militan bir sınıf hareketinden söz edemiyoruz. Bu yüzden proletaryanın narod’a öncülüğü de henüz gündemde değildir. Oysa Krupskaya’nın Lenin’e atıfla söylediği gibi “işçi sınıfı yalnızca bütün emekçilerin vojd’u olarak zafer kazanabilir.” (s. 245).

Bir başka vojd’a, partiye gelince: Bugün Türkiye’de vojd olmanın karşılığını verebilen, bu alanda tekleşmiş bir parti yoktur. Ancak çalışmalar boşuna sayılmamalıdır; yarın sınıf hareketlendiğinde bu dinamizm mutlaka önceki vojd’luk çabalarının izlerini taşıyacaktır.    

***

Rusya’da önce 1917’ye, ardından on yıl sonrasına uzanan sürece bakarsak köylülük çıkarıldığında geriye proletarya dışında dişe dokunur bir narod öğesi pek kalmamaktadır.

“Güncelleme” diyorsak yüz yıl öncesiyle günümüz arasındaki en büyük fark da burada ortaya çıkmaktadır. Bugün Türkiye’de (ve dünyanın büyük bölümünde) geniş bir narod’dan söz edilebilir; ancak narod artık büyük ölçüde kentlidir. Dahası, proletarya ile narod arası geçişkenliklerin fazlalığı ayrım çizgilerini silikleştirmektedir. En önemlisi ise, köylülüğün narod’un asıl ağırlığını oluşturduğu dönemlerden farklı olarak, bugün proletaryayla narod arasındaki ilişkilerin klasik “ittifaklar” çerçevesine oturtulamayacak olmasıdır.

Başka bir deyişle sosyalizm mücadelesinin günümüzdeki temel sorun alanlarından biri, temsil edeceği sosyalizmi hareket içinde narod’un başka kesimlerine de benimsetme imkânlarına daha fazla sahip olan işçi sınıfının bugün narod’a fazlaca gömülmüş, bir yerde onunla “hemhal olmuş” durumudur.

“Çıkış” ise iki yönlü olabilir: Birincisi, yeni bir sınıf hareketinin işçi sınıfının narod içindeki konumunu daha seçik (görece farklı) hale getirmesi; ikincisi ise narod içinden sınıfla ilişkilenmeyi de sağlayacak, ona hem ilham verip hem de ilham alacak demokratik yapıda, herkese açık, şeffaf kurumların (s. 108) ortaya çıkması…

***

Ya iktidar (vlast)?

Yazının uzadığının farkındayız; ama hele bir (vlast) olsun gerisini getiririz deyip işin içinden çıkılamayacağını da biliyoruz. “Bizde” köylülüğün çeşitli kesimleriyle ittifak gibi bir meselenin dışında vlast, sosyalizmin hemen kurulması değil “sosyalizme doğru adımlar atma” (s. 154) sürecini yaşayacaktır. Ve bir kez daha tekrarlarsak, uğraşılması gereken “doğum lekeleri” de Marx’ın zamanında öngördüğünden daha koyu olacaktır.

***

Sorulabilir: Türkiye’nin bugün geldiği noktada böyle konularda yazmanın yararı var mı? Verebileceğimiz yanıt şudur: Leninizm’i çoktan hatmetmiş olup yazarlık mesaisini güncel durumlara ilişkin köşe yazılarından ibaret sayan bir kesimin dışına çıkmaya çalışıyoruz…

Ara sıra da olsa yapmayalım mı yani?

Cevap Tarihi: 15.01.2018- 16:51

---

M.Çulhaoğlu sormuş: ''Türkiye’nin bugün geldiği noktada böyle konularda yazmanın yararı var mı? Verebileceğimiz yanıt şudur: Leninizm’i çoktan hatmetmiş olup yazarlık mesaisini güncel durumlara ilişkin köşe yazılarından ibaret sayan bir kesimin dışına çıkmaya çalışıyoruz…

Ara sıra da olsa yapmayalım mı yani?''

Çulhaoğlu iyi yapıyor. Sadece güncel olanla ilgilenmek de veya sadece ideolojik sorunları ele almak da bana göre eksikli bir yaklaşımdır. Zaman zaman da olsa, doğrudan doğruya ideolojik olanı tartışmanın yararı olduğuna inanıyorum. Bu bakımdan sınıf mı parti mi sorusu da bence doğru bir soru.

Komünist parti dediğimizde veya işçi sınıfı ideolojisi dendiğinde ille de yoğun bir işçi topluluğu akla gelmemeli. Komünist partiler işçi sınıfının içinde örgütlendiği yapılar olmaktan daha çok sınıfa ''dışardan'' katılan kesimlerin örgütlendiği yapılardır. BU yapılar sınıfı örgütlemeye çalışırlar, bu doğru ama ilk söylemeye çalıştığımızla arasında bir fark da vardır.

Şurası kesin; işçi sınıfı kendiliğinden tarihsel çıkarların farkına KİTLESEL olarak varamaz. Sınıflı toplum içinde böyle bir bilinç elde edemez. Sosyalist bilinç ona dışardan parti tarafından verilir ve parti bu anlamda sınıfın aklını temsil eder. Ne partisiz bir sınıf ve ne de sınıfsız bir parti...Birliktelik sağlanmadan ne siyasal devrim olanaklıdır ve ne de devrimden sonra toplumsal dönüşümler...

Bu yüzden parti mi sınıf mı sorusunun öncülüğü konusuna ''ikisi de'' şeklinde yanıt verilir, verilmelidir.