Siyasi Gündem ve siyasi tartışmalar
'Halk' mı 'halklar' mı? Hazirana ve Bursaya bakalım
Ender Helvacıoğlu
Geçtiğimiz hafta yazdığımız yazı fazla içten bulunarak yayınlanmadı. Yanlış anlaşılmasın, ortada bir faul yok. Yetkili arkadaşlar rica ettiler, ben de yazımı geri çektim. Demek ki biraz daha mesafeli yazmak gerekiyor. Bakalım becerebilecek miyim?
***
Türkiyede kaç tane halk var?
Türkiye halkları çoğul terimini kullananlar neyi kastediyorlar? Anlaşılıyor ki, esas olarak Türk halkını ve Kürt halkını. Yani onlara göre Türkiyede Türk halkı ve Kürt halkı olmak üzere iki tane halk yaşamaktadır.
Türkiyede çeşitli milliyetlerden insanlar yaşamaktadır; bu doğru. Türkler var, Kürtler var, Araplar, Ermeniler var
Ama bunlar ayrı halklar mıdır?
Bilip bilmeden kullanılmasın. Halk kavramı Arapça halîk, yani yaratılmış olan anlamındaki sözcükten geliyor. Eski feodal kültürde, aristokrat sınıf mensuplarının dışında kalanlar, yani yönetilenler anlamında kullanılmış. Öte yandan kendiliğinden çoğul bir sözcük. İngilizcedeki karşılığı olan public ise daha nesnel bir biçimde, bir coğrafi bölgede yaşayanların tümünü tanımlamak için kullanılıyor.
Sosyalistler de öteden beri halk kavramını benzer anlamda, yani ülkede hakim sınıfların dışında kalan kesimleri, genel olarak emekçileri ifade etmek için kullanmışlardır. Kısacası halklar dediğiniz zaman emekçileri bölmüş oluyorsunuz. Ortada tek bir ülke varsa o ülkenin bir tane halkı olur. O halk çeşitli milliyetlerden oluşabilir; o ayrı konu. Eğer Türkiyeyi ikiye bölmek gibi bir amaç ve niyet varsa, o zaman örneğin Türkiye ve Kürdistan halkları dersiniz ancak.
Bir haftadır Bursada, Kocaelide direnen metal işçileri hangi halka mensupturlar? Türk halkına mı Kürt halkına mı? Yoksa Türkiye halkına mı, Türkiye işçi sınıfına mı? Türkiye halkları diyenler Türkiye işçi sınıfları da diyecekler mi?
Haziran 2013te ayaklanan milyonlar hangi halka mensuptular? Meydanlarda iki ayrı halk mı vardı? Yoksa hangi milliyetten olursa olsun Türkiye halkı AKP iktidarına karşı ayağa mı kalkmıştı?
Gerek Bursadaki işçiler gerekse Haziranda ayaklananlar kendilerini ayrı halklar olarak görmediler. Birbirlerinin milli kimliklerini sorma gereği bile duymadılar. Onlar Türkiye halkı ve Türkiye işçi sınıfıdırlar.
Halkı halklar haline getiren emperyalizmdir. Biz, bırakın halkı halklar yapmayı, halkları halk yapmanın neferleriyiz. Biz Türkiye halkıyız; emperyalizm bizi Türkiye halkları yapmaya çalışıyor. Böl ve yönetin solcuları avlayan versiyonu
Halkı halklara bölenler emperyalistler ve milliyetçilerdir.
Ekim Devrimi, koskoca bir coğrafyada yüzyıllardır birbirini boğazlayan halklardan dünya güzeli bir halk yarattı: Sovyet halkı. Bolşevikler Halklar Hapishanesini yıkarak yarattılar bu halkı. Sovyetler Birliği yıkıldıktan sonra o halkın nasıl halklara parçalandığını biliyoruz.
Çin devriminin lideri Mao Zedungu okuduğunuzda Çin halkları diye bir tanım bulabilir misiniz? Bütün yazılarında Çin halkı veya özel olarak milliyet sorununa değindiğinde çeşitli milliyetlerden Çin halkı terimlerini kullanır Mao Zedung.
Halkı halklar yaparsanız kardeşlikten söz edemezsiniz. Boğazlaşmanın yolunu döşersiniz.
***
Aslında iki yıldır, bu toplumun emekçi insanları nasıl halk olur, işçileri nasıl sınıf olur, halk ve sınıf olduklarında nasıl bir eylem çizgisi izlerler, hangi temaları, bayrakları, flamaları kullanırlar, Kürt sorunu, dinsel gericilik sorunu nasıl ve hangi güçlere dayanılarak çözülebilir, bütün bunları tüm çıplaklığıyla görüyoruz.
Görüyoruz, ama 35 yıllık, 20 yıllık yüklerimizi atamıyoruz. Görüyoruz, ama sıra gördüklerimizi damıtarak politik bilince dönüştürmeye gelince elimiz, ayağımız, beynimiz titriyor. O zaman da seyretmekle, bilemedin destek vermekle, selam göndermekle yetiniyoruz.
Bu güzelim halkın, bu sınıfın ihtiyacı destek, selam falan değil. Onu Çarşı grubu, Bursaspor taraftarı herkesten iyi yapıyor zaten. İhtiyaç politik önderlik. Bütün bu hareketleri bir potada eritecek, hedefe yöneltecek bir politik önderlik. Yani gerçek bir emekçi partisi.
Türkiye halkının ve Türkiye işçi sınıfının sosyalist evlatları bu partiyi eninde sonunda kuracak.
Doğruyu söyleyeni dokuz köyden kovarlar. Ender Helvacıoğlu'nu da bu gidişle HTKP'den kovacaklar
'Halk' mı 'halklar' mı? Haziran’a ve Bursa’ya bakalım
Ender Helvacıoğlu
Türkiye’de kaç tane halk var?
“Türkiye halkları” çoğul terimini kullananlar neyi kastediyorlar? Anlaşılıyor ki, esas olarak “Türk halkı”nı ve Kürt halkı”nı. Yani onlara göre Türkiye’de Türk halkı ve Kürt halkı olmak üzere iki tane halk yaşamaktadır.
Türkiye’de çeşitli milliyetlerden insanlar yaşamaktadır; bu doğru. Türkler var, Kürtler var, Araplar, Ermeniler var… Ama bunlar ayrı halklar mıdır?
Bilip bilmeden kullanılmasın. Halk kavramı Arapça “halîk”, yani “yaratılmış olan” anlamındaki sözcükten geliyor. Eski feodal kültürde, aristokrat sınıf mensuplarının dışında kalanlar, yani “yönetilenler” anlamında kullanılmış. Öte yandan kendiliğinden çoğul bir sözcük. İngilizcedeki karşılığı olan “public” ise daha nesnel bir biçimde, “bir coğrafi bölgede yaşayanların tümü”nü tanımlamak için kullanılıyor.
Sosyalistler de öteden beri “halk” kavramını benzer anlamda, yani ülkede hakim sınıfların dışında kalan kesimleri, genel olarak emekçileri ifade etmek için kullanmışlardır. Kısacası “halklar” dediğiniz zaman emekçileri bölmüş oluyorsunuz. Ortada tek bir ülke varsa o ülkenin bir tane halkı olur. O halk çeşitli milliyetlerden oluşabilir; o ayrı konu. Eğer Türkiye’yi ikiye bölmek gibi bir amaç ve niyet varsa, o zaman örneğin “Türkiye ve Kürdistan halkları” dersiniz ancak.
Siyaset yapmak, özellikle sol siyaset yapmak, öteden beri söylemeye çalışırım, ''doğrucu Davut olma''nın ötesinde bir yoruma karşılık geliyor. Helvacıoğlu'nun tespiti doğru olabilir. Sosyalistler halk kavramını küçük burjuvası da dahil, ve köylülüğü de içine alan çok geniş bir 'emekçi' kitle için kullanır. Böyle bakıldığında Türkiye halkı yerine ''Türkiye halkları'' kavramı sol için ''bölücülük'' anlamına da gelebilir. ''İşçi sınıfı ve emekçi halk'' nitelemesi bizler için etnik köken farkı düşünülmeden savunulacak bir toplam ise, ki öyledir, ''Türkiye Halkları'' kavramı sol için, bir ''bölücülük'' anlamına gelebilir. Ama siyasete sadece bu tür mekanik yaklaşımlarla yaklaşmak doğru çözümlemelere varılacağı anlamına da gelmiyor. Çünkü Türkiye dinamiği içinde var olan gerçeklik bu doğru tespitlerin de koşullara uygun esnetilmesini gerekli kılıyor.
Türkiye'de özellikle 80 sonrasında belirgin bir biçimde görünür hale gelip toplumsallaşma yolunda uzunca bir yol kat etmiş olan bir kürtlük olgusu var. Bu olgunun tam ortasında da, bir kürt önderliği var. Bu nesnel gerçeklik görülmeden sadece bilimsel-mekanik soyutlama ve tanımlamalarla siyaset yapılamaz, sol siyaset hiç yapılamaz. Etnisitesi farklı ve politize olamamış kitleler için ''emekçi halk'' kavramı kullanmak ne kadar doğru ise, bir şekilde politize olmuş, kendi dinamizmini ve önderliğini yaratmış bir kesim için sanki ortada böyle bir olgu yokmuş gibi, aynı kavramsallaştırma içinde bulunmak ( bana göre ) yanlıştır. Kürt emekçisinin önemli bir kesimi ( doğru yanlış, ayrı konu) kürt ulusal hareketinin içinde yer almaktadır. Türkiye solu toplumsal bir güç olma konusundaki olumsuzluğunu yenemediği ölçüde kürt emekçisini ulusal bir hareketten kopartıp, sınıfsal bir harekete dönüştürecek etkiye sahip olamayacaktır. Bu durum var olan nesnelliğe uygun bir söylemi de gerekli hale getirmektedir. Bu söylem aynı zamanda kürt önderliğini politik-nesnel bir güç-gerçeklik olarak kabul etmeyi de gerekli kılmaktadır. Bir anlamda, toplumsal güç olamamanın dayattığı çaresizliktir bu. Kısaca ''halklar'' kavramı bir bölünmeyi kabullenmek değil, bir nesnelliğe göre kavramlaştırmayı saptamak anlamındadır. Sol toplumsal alandaki etkisizliğinden sıyrılamadıkça bu tür ''çelişkileri'' hep yaşayacaktır.
Resmen Türk milliyetciliğinin "sosyalist" verziyonu. Aynen Milesovic "sosyalistliği" gibi.