Devrimden sonraki kuruculuk dönemine sosyalizm denildiğinde komünizmin devletsiz bir toplum olacağı yolunda tarifler yapıyoruz. Kuruculuk döneminde sınıflar ortadan kalkacak, kır ve kent arasındaki çelişkiyle, yöneten ve yönetilen arasındaki çelişkiler de buharlaşacak ve toplum üretimin de insan ihtiyaçlarını karşılayacak bir düzeye geldiğinde, emperyalist hegemonyanın kalkmasına da bağlı olarak devlet ortadan kalkacak, daha doğru bir ifadeyle sönümlenecek.
Bütün bu koşullar sağlandıktan sonra komünist toplumda devlet nasıl olacak, devletin üstlendiği görevler nasıl gerçekleşecek, Marks'ın da söylediği gibi komünizmin daha sonraki aşamalarında devlet nasıl bir biçim alacak? Ne düşünüyorsunuz?
Devletin ortadan kalkmasını bugünden tasarlayabilmek kolay değil. Asker ve polis ortadan kalkacaktır, bürokrasi dediğimiz devletin üstten atanan memurları yerine toplumun kendi içinden çıkardığı insanlar alacaktır. Devletin ortadan kalkmasının başka türlü bir anlamı olacağını sanmıyorum. Devletin sönümlenmesine paralel olarak toplumun kendi kendini yöneteceği oluşumlar devreye girecektir. Mesela mahkemelerin yerini bu şekilde organizasyonlar alabilir. Suç da işlenmeyecek veya minimum düzeyde olacaktır. Devletin sönümlenmesine paralel olarak ortaya çıkacak olan komünist toplum bugünden hayal edilemeyecek kadar farklı olacaktır. Ne olacağını biliyoruz ama nasıl olacağını o günün koşulları tayin edecektir.
Komünizm,in ileri aşamasında ne olacak tam bilmesek te şunu bilmekteyiz. Kapitalizm de ve bütün sınıflı düzenlerde olmuş olan her şeyin olmayacağını biliyoruz. Sadece buna inanmanın yanında bunun olabilmesi için insanı çalışmak zorunda bırakan bütün nesnel şartların kalkacağını ve insanla doğa çok iyi anlaşacağını bilmekteyiz.
Buna biz insanlaşmış doğa dağallaşmış insan düzeni diyoruz.
Bundan çok bizim bilmemiz gereken Komünizm,in ilk aşaması olarak bildiğimiz adını da sosyalizm koyduğumuz düzenin nasıl olması gerektiğidir.
Bunu yaşadık yinde yaşayacağız işte bu yaşadığımız sosyalizmin en iyi eleştirisini, yıkım sebebini, elimizden kaçan fırsatı, uğrunu harcana emeği, dökülen kanı, çekilen eziyeti düşündüğümüzde bizim en çok kafa yormamız gereken şey o dur.
Neyi eksik yaptık neyi gereksiz yaptık ve kapitalizm karşısında yarışı niçin kaybettik bunu anlayacak ve kendimizde dahil suçu ortaya çıkaracağız.
Yoksa komünizm e(ilerlemiş evresi) varmamız imkansız. O zaman, işte insanlık barbar bir dünya ile karşı karşıya kalacaktır.
Devletin ortadan kalkması demek, devletin doğrudan üretici insanlar tarafından oluşturulması demek. Devletin ortadan kalkmasıyla anlaşılması gereken insanların organizasyonsuz bir topluluk haline gelmesi değildir. Komünizmde, komünizmin ileri aşamalarında iş bölümü olacaktır. Bu konu yanlış anlaşılıyor, iş bölümü ortadan kalkmayacak, insanların iş bölümüne olan bağımlılığı ortadan kalkacaktır. Bir insan hem pilot, hem de akademisyen olamayacak, bu konularda uzmanlığa dayanan iş bölümü mutlaka olacak. Kurumsal yapı için de geçerli. Bayındırlık işleri için de ekonomik konular için de organizasyonlar yapılacaktır. Bunlar bugünün devlet biçimine benzer bir şekil de alabilir, aradaki fark biçim ne olursa olsun buraların yönetiminin doğrudan üreticiler tarafından gerçekleştirileceğidir.
Komünizm fikri ilkel komünlerden türetilmiş içine de bilim konmuş şeylerdir