Nazım Hikmet 114 yaşında

NHKM Nazım Hikmet'in 114'üncü yaşını kutluyor.



Yeni yıla ''Nazım Olunmalı'' çağrısıyla giren Nazım Hikmet Kültür Merkezi, İstanbul Kadıköy ve Maltepe’de, Ankara’da, İzmir’de, Adana’da, Diyarbakır’da düzenlediği etkinliklerle komünist şairin 114. yaşını kutluyor.

Kutlamalarla ilgili NHKM'nin açıklaması şu şekilde;

Nâzım Hikmet 114 yaşında,
Okuma Tiyatrosu 15.yılında

Hayata bıraktıkları insanlığın geleceğine ışık tutan, yalnız bizim değil tüm dünya insanlığının ortak mirası Komünist şair-yazar Nâzım Hikmet’in 114.yaş gününü selamlıyoruz.

Toplumsal çürümenin dibe vurduğu, umutların tüketilmesi için olmadık hokkabazlıkların yaşandığı; acının, kederin, hüznün, ölüm ve katliamların, talanların, yalanların, ayrıştırmanın üstümüze yağmur gibi yağdırıldığı şu acımasız günlerde Nâzım’a ses katmak umuttur, aşktır, eşitliktir, özgürlüktür, barıştır.

2001 yılında, şimdilerde gericilik tarafından ölüme terk edilen Atatürk Kültür Merkezi’nde Okuma Tiyatrosu ile başlattığımız selamlamanın ilk metni, Memleketimden İnsan Manzaraları adlı o uzun soluklu şiirle olmuştu.

Aradan tam 15 yıl geçti. Bu zaman diliminde ustanın bilinmeyen tiyatro oyunları ülkenin yetkin tiyatro sanatçılarının katkılarıyla, aynı teknikle hayata katıldı.

Amaç; hem oyun yazarlığı alanındaki daralmaya geniş bir yer açmak hem de ustanın şairliği yanında, kendinin de çok önemsediği oyunlarını hayata katarak tiyatro hayatımızı zenginleştirmek, bilinmeyenlere ışık olmaktı.

Yönetmen-yazar-çevirmen Yılmaz Onay ustanın genel yönetmenliğinde 15 ayrı yapıt sahneye taşındı. Bu sürece 98 oyuncu katkı sundu ve her seferinde yüzlerce seyirci SES Tiyatrosu salonunu doldurdu.

Şimdi 114. yaşını selamladığımız Nâzım’ın; umuduna, aşklarına, sevinçlerine, hüznüne, eşitlik ve özgürlük tutkusuna yeniden el sürüyor, ilk yola çıkışımızda sahneye taşıdığımız Memleketimden İnsan Manzaraları’nı bu kez, Nâzım oyuncularının ve Kültür Merkezimizin bir parçası olan Tuncer Necmioğlu’nun oyunlaştırdığı haliyle sunuyoruz.

Şimdi yeniden ve inatla; yokluğa, yoksulluğa, hırsızlığa, düşmanlığa, ölümlere, yalana, talana, adaletsizliğe, sanat ve sanatçı düşmanlığına karşı, özgür, eşit ve gerçek barışın yaşanacağı bir gelecek için Nâzım Hikmet Olunmalı.

Bugün, yarın ve daima.
14 Ocak saat 20.00’de SES Tiyatrosu’nda, 15 Ocak’ta Ankara ve İzmir’de ve Anadolu’nun her köşesinde, Nâzım’a ses olanlara selam olsun.

Etkinlik programı şu şekilde;

İSTANBUL

KADIKÖY NHKM

14 OCAK PERŞEMBE 20.00 SES TİYATROSU

Okuma Tiyatrosu 15. yıl

Memleketimden İnsan Manzaraları
Yazan: Nâzım Hikmet
Oyunlaştıran: Tuncer Necmioğlu
Yönetmenler: Metin Coşkun - Orhan Aydın
Yönetmen Yardımcısı: Eylem Aydın
Işık Tasarımı: Yüksel Aymaz
Oyuncular: Cezmi Baskın - Metin Coşkun - Levent Özdilek - Orhan Güner - Levent Ülgen - Cansu Fırıncı - Ender Yiğit - Ayşegül Alpak - Ali Gül - Orhan Aydın

15 OCAK CUMA 20.30 RUHİ SU SALONU

Film Gösterimi: Aynı Mahalleden İki Delikanlı (1957)

Senaryo: Nâzım Hikmet
Yönetmen: İlya Gurin, Ajdar İbrahimov
Oyuncular: Vadim Medvedev, Semyon Sokolovskiy, Fateh Fatullayev, Tamara Kokova, Amina Nagiyeva, Sergey Bondarçuk
Yapım Yılı: 1957
Ülke: SSCB
Süre: 93 dk.
Çeviri: Semir Arslanyürek-Gülay Ertekin-Cafer Caferov

16 OCAK CUMARTESİ 15.00 RUHİ SU SALONU

Nâzım Hikmet ile aynı safta olmak

Konuşmacılar: Asaf Güven Aksel - Mehmet Kuzulugil

MALTEPE NHKM

21 OCAK PERŞEMBE   20:00

# NâzımHikmetOlunmalı

SEVDALINIZ KOMÜNİSTTİR

Açılış Sunumu: Hikmet Yaman

Nâzım Belgeseli

Maltepe NHKM Oda Korosu (Emine Koçak yönetiminde)

Nâzım Hikmet Şiirleri , Nâzım Hikmet Şarkıları (Maltepe NHKM Müzik Atölye Eğitmenleri Eşliğinde)

ANKARA

11 OCAK PAZARTESİ 20:00

Söyleşi: Nâzım'ın Siyasal Evreni  

12 OCAK SALI 19:00

Film Gösterimi: Aynı Mahalleden İki Delikanlı

13 OCAK ÇARŞAMBA 19:00

Söyleşi: Nâzım'ın Şiirinde Gençlik, Gençlik İçin Nâzım

14 OCAK PERŞEMBE 19:00

Belgesel Gösterimi: Nâzım'ın Küba Seyahati

15 OCAK CUMA 19:00

Kutlama: Nâzım 114 Yaşında

Dinleti: Kuvay-i Milliye Destanı'ndan Bölümler ve Seferberlik Türküleri

Bağlama/Vokal: Tuncer Tercan- Klarinet/Vokal: Emir Ali Tercan

Okuma Tiyatrosu: Özgür Sahne

NHKM Oda Korosu: Nâzım Şarkıları

NHKM Edebiyat Topluluğu: Nâzım'ın Şiirsel Devrimciliği ve Nâzım Şiirleri

16 OCAK CUMARTESİ 20.00

Müzikli Şiir Dinletisi: Grup Maya - Nikbinlik Dergisi Şiir Dinleti Grubu - "Fevkalede Memnunum Dünyaya Geldiğime"

ADANA

16 OCAK CUMARTESİ 18.00

Açılış konuşması

Nâzım Şiirleri (NHKM Şiir Grubu)

Praksist Müzik Kollektifi

Ustaya Mektuplar

17 OCAK PAZAR

Saat 14.00
Film Gösterimi: Aynı Mahalleden İki Delikanlı

Saat 16.00
Okuma tiyatrosu: Memleketimden İnsan Manzaraları (video gösterimi)

İZMİR

22 OCAK CUMA 19.30 İZMİR MİMARLAR ODASI

Nâzım Hikmet 114 yaşında #NazımHikmetOlunmalı

Konuşmacılar:
Nihat Behram
Asaf Güven Aksel
Ahmet Çınar

Karanlığa Karşı Dans Ediyoruz (NHKM İzmir Tango Atölyesi)

Nâzım Şiirleri Dinletisi (NHKM İzmir Şiir Okulu-Cevdet Yüceer, Nilgün Yener, Yalçın Kutluyurt, Halim Yazıcı)

Okuma tiyatrosu: Memleketimden İnsan Manzaraları (video gösterimi)

DİYARBAKIR

17 OCAK PAZAR 14:00 DİYARBAKIR KP İL ÖRGÜTÜ

Yurtseverlik ve Şiir

İki Komünist İki Şair

Nâzım Hikmet ve Cegerxwîn

http://www.abcgazetesi.com/nazim-hikmet-114-yasinda-5977.html

Güzel günler göreceğiz çocuklar,

güneşli günler göreceğiz...

Motorları maviliklere süreceğiz çocuklar,

ışıklı maviliklere süreceğiz...

Açtık mıydı hele bir son vitesi,

adedi devir.

motorun sesi.




Uuuuuuuy! çocuklar kim bilir

ne harikûlâdedir.

            160 kilometre giderken öpüşmesi...




Hani şimdi bize

cumaları, pazarları çiçekli bahçeler vardır,

yalnız cumaları

yalnız pazarları..

Hani şimdi biz

bir peri masalı dinler gibi seyrederiz

ışıklı caddelerde mağazaları,

hani bunlar

77 katlı yekpare camdan mağazalardır.

Hani şimdi biz haykırırız

Cevap:

açılır kara kaplı kitap:

zindan..

Kayış kapar kolumuzu

kırılan kemik...kan.

Hani şimdi bizim soframıza

haftada bir et gelir.

Ve çocuklarımız işten eve

sapsarı iskelet gelir..

Hani şimdi biz..

İnanın: güzel günler göreceğiz çocuklar

Güneşli günler göreceğiz.

Motorları maviliklere süreceğiz çocuklar,

ışıklı maviliklere süreceğiz.....

Nâzım'la aynı safta olmak
Mehmet Kuzulugil


Dün gece Ses Tiyatrosu'nda Okuma Tiyatrosu'nu izledik.

2002 yılında AKM'de birkaç yüz kişilik bir salonda ilki yapılmıştı. Nâzım Hikmet'in 100. doğum yılında. Okuma Tiyatrosu, gerçekten özgün, önemli bir etkinlik. Şair Nâzım'ın, dünyanın birkaç çok büyük şairinden birisi olduğunu söylediğimizde yalan makinelerinin gıkının çıkmayacağı bu şairin, oyun yazarlığını hatırlatan bir anma.

Onbeşincisini yaptık bu anmanın. Zamana dayanmanın, zamana kafa tutmanın, girdiği yolda yıllara kafa tutmanın önemini bir kez daha anladım.

Bunu sermayenin gücüyle yapanlar var şüphesiz. Ülkemizde bilmemkaçonyılını deviren “geleneksel yıllık” şeyler var.

Devrimciler yaptığında iş biraz değişiyor. Cumhuriyetle yaşıt sermaye gruplarının ard arda kaç yıllık istikrarla yaptıkları işler başka, Nâzım'ın asırlık doğum yıldönümünde başlayan geleneği 15 yıl sürdürmek başka... Sermayenin yıllık planlarına sırtını vermek başka, Türkiye'nin Komünist Parti'siyle omuz omuza vermek başka.

Okuma Tiyatrosu'nda geçtiğimiz yıllarda şiirlerden derlenen teatral kurgular da izledik, yazarı Nâzım olan oyunlar da.

Bu yıl Tuncer Necmioğlu'nun Memleketimden İnsan Manzaraları adını verdiği şairin aynı adlı destanından esinlenen, yer yer ondan şiirler aktaran metni sahnelendi.

Necmioğlu, Nâzım'ı “uyarlama” hakkını kendinde görmüş, belli ki sahneleyen sanatçı yoldaşlar, dostlar da Necmioğlu'nun metnine aynı rahatlıkla dokunmuşlar.

Dünyada bir örneği daha olduğunu sanmıyorum. Bir şairin ya da yazarın yazdıklarından bir tiyatro oyunu çıkarmak mümkün. Ama 2006 yılında sonsuzluğa uğurladığımız Necmioğlu, bazı şiirlerini doğrudan alıp kullandığı Nâzım'a uzun pasajlar ekleme hakkını kendinde görebilmiş.

İzleyiciler ise “Manzaralar”dan aşina oldukları kimi cümlelerin serpiştirildiği bambaşka bir metni başta yadırgasalar da kısa sürede benimsiyorlar.

Kendi adıma Necmioğlu'nun yaptığı denemeye saygı duyuyorum. “Geleneksel” Okuma Tiyatrosu performanslarından birinin Necmioğlu'nun metnine ayrılmış olmasını da yerinde buldum.

Şunun altını çizmek isterim: Ancak bir komünist sanatçının eseri bu kadar rahat “uyarlanabilir”, mülkiyet kaygısı, telif kaygısı, hatta fazlasıyla haklı sayılabilecek bir bireysel yaratı sınırlaması delinerek bu şekilde yeniden üretilebilir. Necmioğlu'nun uyarlama ya da hatta esinlenmesindeki kimi ögeler eleştirilebilir. Ama bunu yapmaya cesaret edebilmesi bile “eser sahibinin” komünist olması ile ilgilidir.

Türkiye Komünist Partisi, “Nâzım'ın şiirlerinin mülkiyetinin bir bankanın elinde olması utanç verici ve kabul edilemez” dediğinde, telif hakkından, sanatçının emeği ve eseri üzerindeki mülkiyet hakkından (!) dem vuranlar o yıllarda utanmadı belki ama gerçek değişmedi. (*)

Asıl meseleye geleyim, Nâzım'la aynı safta olma meselesine...

Önce şu: Okuma Tiyatrosu başlamadan önce salona sorulan “peki sizce neden Nâzım Hikmet Olunmalı” sorusuna ilk cevabı salondaki konuklarımızdan Tarık Günersel verdi.

“Günersel'in cevabını hiç uygun görmedim” demeyeceğim. Verdiği cevap yanlışlarla doluydu.

Günersel, Nâzım'ın Stalin'i eleştirdiği için partisinden atıldığını, Sovyetler Birliği'nin de eleştirilebilir olduğunu söyleme cesaretini gösterdiğini söyleyiverdi. Salondan çok kibar ve gerçekten çok olgun bir yanıt aldıktan sonra fazla uzatmadan sözünü bitirdi.

2002 yılında şairin 100. doğum gününü kutladığımızda piyasaya sürülen safsataları nasıl savuşturduğumuzu hatırlıyorum.

Nâzım'ın Stalin ile ilgili “eleştirel” tek şiiri belki de onun en Stalinist (!) şiiridir.

Kuruluşunu Stalin'e borçlu sosyalist ülkenin büyük bir hayranı olan ve bunu her fırsatta ve pek çok şiirinde dile getiren şair, “taştandı, tunçtandı, alçıdandı” diye başlayan ve Stalin'in “çorbamızdaki bıyıklarından kurtulmanın” mutluluğunu anlatan şiirini “eşekçe” bir Stalinistlikle yazmıştır. Nâzım, ömrünün sonuna dek kutsal bir kazanım olarak görmekte ısrar ettiği bu sosyalist ülkenin komünist partisinin genel sekreteri çıkıp da Stalin'in aslında ne fena şeyler yaptığını anlattığında bunu bir emir, yeni bir dönemin kalk borusu olarak anlamış ve yazıvermişti. Eşekçe dediğime bakmayın, “Stalinist” terimi ile karikatürize edilen bir “sadakat” varsa o budur.

Bu konuda çok rahatım. Kimilerinin “salak” muamelesi gösterme ihtimalini bile dert etmiyorum.

Sovyet sosyalizminin   bir köylü çocuğundan (Kruşçev - Hruşov) devlet başkanı yaratabilmesi sosyalizmin mucizesidir. O köylü çocuğunun, bir köy eşeği kadar devrimci olamaması ise yine bizim trajedimiz...

Nâzım'ın yaptığına ise tek bir tanım getirebiliriz: Onun o çok övdüğümüz saflığı, çocukluğu.

En kötü halimiz böyle olsun!

Nâzım'ın Stalin hakkında yazdıklarından bir şeyler cımbızlayacaksak, ben “manzaralar”dan bir bölümü tercih ederim. Stalin'le temsil ettiklerini ayırmadan, onu anlatan satırların öncesinden alarak aktarayım:

          Moskova barikatlar yapıyor, tank çukurları kazıyordu.
          Ve Puşkin'i dökme tunç mantosunun omuzlarında kar
          ve ayakta, dalgın,
          belki de yeni bir “Evgeni Annegin” yazıyordu.
          Ve Kremlin'de çelik-adam
          ve Kremlin'de Bolşevik
          telaşa düşmeyen, şaşırmayan, tereddütsüz gözleri
          ve pos bıyıklarıyla örtülü
          yirminci yüzyılın en akıllı ağızlarından biri.
          Ve granit kabrinde Lenin.
          Ve karların üstünde muzaffer gülümseyişi onun.

Bu bir kutsama değil. Kişi kültü yaratma mı! Hadi ordan.

Bu içtenlikli, inançlı ve gerçek Stalin'i Nâzım'ın.

Bu bir.

Ve Nâzım'ın partisi...

Uzun uzadıya anlatılabilir. Yeterince yazıldı çizildi ve belki artık kabak tadı verdi.

Nâzım, partisini eleştirmedi. Nâzım partisine başka bir yön önerdi. Nâzım, “partisinin de yanlış yapabileceğini” gören, bir kenarda bunları söyleyen bir “sanatçı” değildi. Nâzım, partisinin sadık bir üyesiydi. Ağır aksak ilerleyen bir komünist partiye, kendi birikimi ve belki de toyluğu ölçüsünde yollar öneren bir militan. Elbette bunun mücadelesini yine o partinin içinde vererek...

“Partimden koparmağa yeltendiler beni sökmedi” diye haykıran bir şairin “partisinden ayrılma nedenlerini” anlatmak ağır bir mantık hatasıdır.

“Sevdalınız komünisttir” diyen şairi tanıyorsunuz. Bu şairin kendi kuşağındaki yüzlerce insanın bildiğini bellemiş birisi olduğunu da anlayın: Partisiz komünist olmaz!

Nâzım yaşarken bunu bellemiş ve belletmişti.

Şimdi ölümünden yıllar sonra hatırımızdan çıkmayan gerçek de budur: Nâzım'ı kartpostallarda yaşatan işportacılar bir yana dursun, Nâzım örgütüyle, örgütlü gücüyle yaşamaya devam ediyor.

Nâzım'ın okuduğum ilk şiiri Manzaralar'ın girişindeki Galip Usta'ydı. Yedi buçuk yaşındaydım. Bu şiir öyle bir yerleşti ki içime, yaşıtlarımın salya sümük okudukları Kemalettin Tuğcu'lara hiç ısınamadım. Galip Usta'nın gerçekliği ile bir kez çarpıldıktan sonra, “fakir çocukların acıklı hikayeleri”ni küçümsemeden edemedim.

Ne garip, yıllar sonra rast geldiğim (neden bu kadar gecikti bilmiyorum) bir şiiri ise pek sevilmiş bir Orhan Gencebay şarkısını diskalifiye ediyordu. Rembetiko'nun yurdunda Yunan Komünistlerinin de pek sevdiğini biliyorum. YKP Genel Sekreteri Kutsumpas geçtiğimiz aylarda meclisi inletti bu mısralarla.

Onunla bitireyim yazımı:


Bu dünya, bu korsan gemisi batacaktır,

taş çatlasa batacak.

Ve senin alnın gibi hür, ferah

ve ümitli bir alem kuracağız Pirayem.

(*) Şunu belirteyim, yine de bu durumda metnin Nâzım'a değil, Necmioğlu'na ait olduğunu vurgalamamız icap eder. Hatta belki “Memleketimden İnsan Manzaraları” adlandırmasını mutlaka bir ekle, Nâzım'ın manzaralarından farklı bir metin olduğu vurgusuyla sunmak...

(**) Yarın Kadıköy Nâzım Hikmet Kültür Merkezi'nde Asaf Güven Aksel yoldaşla birlikte Nâzım'la ilgili böylesi “alevli” konulara bolca girip çıkmayı planlıyoruz.

Nazım 116 yaşında.

İyi ki doğdun Nazım, seni düşünmek de güzel şey, ümitli ve gecenin güneşe durması gibi bir şey! İyi ki varsın!

12 Ocak, Nazım'ın doğum günü bugün. SOLportal'da Ayşe Şule Süzük hatırlattı. Duygulanmış, haklı...
Nazım Hikmet bir başka çünkü. Bir solcu, sosyalist için inanılmaz bir değer. Onunla tanışmak çok ama çok küçük yaşlara kadar gidiyor. Hatırlıyorum, ilkokula gidiyordum ve benden bir hayli büyük ve TİP üyesi olan amcaoğlum bana Nazım'ın ''Kuvayi Milliye Destanı''nı getirmişti. Sonra hep yanı başımızda oldu, hiç eksilmedi hayatmızdan.

Kitaplığı karıştırıyorum. Şiir kitapları bölümünden bir kaç kitap çıkartıyorum. Cem Yayınları 7.cilt, bir tanesi...162.sayfasında '' Ben Bir Yolculuk Yaptım'' diyerek anlatıyor kendini. Kendini, tanık olduklarını, yaşadıklarını....Şöyle bitiyor şiir:

Ben bir yolculuk yaptım.
ayışığında, günışığında,
yağmurun ışığında
dört mevsimle ve bütün zamanlarla birlikte,
böceklerle, otlarla, yıldızlarla birlikte
ve en namuslu insanlarıyla yeryüzünün,
yani bir keman gibi şefkatli,  
henüz konuşamayan bir çocuk gibi merhametsiz,
henüz konuşamayan bir çocuk gibi cesur,
yani bir kuş kolaylığıyla ölmeye de,
bin yıl yaşamaya da hazır...

Nazım gerçekten çok başka. İyi şair, güzel şair, büyük şair olmak tamam da, komünist bir şair olmak çok farklı duyarlıkları da beyninde ve yüreğinde taşıyor olmak anlamına geliyor. Nazım böyle biri, komünist bir şair. Her komünist gibi devletin zulumhanesinden de geçmiş; büyük acılar yaşamış, büyük çileler çekmiş ve sonunda o uzun hapislik hayatından sonra Istanbul Boğazı'nın o hırçın sularında bir şilebe binip ülkesini terk etmek zorunda kalmış.( O yaşta askere alınacağı ve hatta Sabahattin Ali gibi öldürüleceği konuşuluyor, sağda solda...) Şilebe biniyor ve bir daha hiç göremeyeceği ülkesine güverteden son bir kez bakakalıyor.

Nazım'a ülkesine girişi yasakladılar; Nazım'a vatan haini dediler!
Bir şaire, üstelik komünist bir şaire yapılabilecek en büyük kötülüktü.

Hayatı hep dışarlarda ve ülkesine duyduğu o dayanılmaz özlem duygularıyle geçti... Ayşe Kulin'in ''İçimde Kızıl bir gül gibi'' kitapçığından:

''Geçip gitmiş günler gelin
rakı için sarhoş olun
ıslıkla bir şeyler çalın
geberiyorum kederden.''

Sonra, yine aynı kitapçıktan:

''Mavi bulutlar geçiyor mavi kubbelerin üzerinden
kırmızı bacaların,
beyaz kulelerin üzerinden mavi bulutlar geçiyor.
Bakıyorum Moskova'nın pencerelerinden birinden
seni düşünüyorum memleketim,
memleketim, Türkiye'm, seni düşünüyorum.''

Sevdadır Nazım Hikmet; baştan sona aşktır, özlemdir... Hep aşıktır, O... Mücadelesine, memleketine, yavuklusuna...

''Mavi çanakta cacık
Peynirli pide getirdiler,

-İstanbul'dayım sanki-
peynirli pide getirdiler,
susamlı, sıcak sıcak, yumuşacık...

Varna'da bu yaz günü,
çok hasta, çok muhacir şair için bile
bütün büyük laflardan uzak
bir bahtiyarlık -yaşamak...''

''Yaşamak güzel şey be kardeşim'' diyen büyük şair, doğum günün kutlu olsun; iyi ki varsın!

15 Ocak 1902 tarihi ailesinin nüfus kütüğüne yazdırdığı tarih, asıl doğumu 1901'in 20 Kasım'ıdır. SOLportal'dan Ayşe Şule yanılttı iki üç gün önce kutlamıştık; olsun, bir kez daha kutlayalım.   Nazım için değmez mi?


16 Ocak kızımın da doğum günü. Arkadaşları eve gece baskını yaptılar pastasıyla, gönül almalarıyla... Bende kızımın doğum gününü Nazım'ın iki dizesiyle kutlamıştım; aynı şekilde Nazım'ı Nazım'la   kutlamak yakışmaz mı?

''yapraklara, dallara, yeşillere allara
nice nice yıllara Nazım, nice nice yıllara ''


Bir de kendi sesinden Memleketim sevdasını anlatan şiiri...